Η εναρκτήρια εκδήλωση του εμβληματικού έργου "Pharos – The Greek AI Factory for accelerating AI innovation", έλαβε χώρα την Τρίτη 15 Απριλίου 2025 στο Αμφιθέατρο του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβερνήσης, παρουσία όλων των συμμετεχόντων φορέων, ακαδημαϊκών και ερευνητικών ιδρυμάτων, συμπεριλαμβανομένου του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ). Η εκδήλωση σηματοδότησε την έναρξη υλοποίησης ενός φιλόδοξου εγχειρήματος με στόχο την ενίσχυση της καινοτομίας, της επιχειρηματικότητας και της εφαρμοσμένης έρευνας, με όχημα την τεχνητή νοημοσύνη.
Ο «Pharos» είναι ένα από τα πρώτα δεκατρία «εργοστάσια» Τεχνητής Νοημοσύνης στην Ευρώπη και αποτελεί μια πρωτοβουλία στρατηγικής σημασίας, καθώς ενισχύει την ανταγωνιστικότητα, την ανάπτυξη αξιόπιστων εφαρμογών ΤΝ και την προώθηση της καινοτομίας με γνώμονα τη βιωσιμότητα. Πρόκειται για ένα έργο συνολικού προϋπολογισμού 30 εκατ. ευρώ, που υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος Horizon Europe και χρηματοδοτείται κατά 50% από την Κοινή Επιχείρηση EuroHPC (EuroHPC Joint Undertaking) και κατά 50% από Εθνικούς Πόρους. Η υλοποίησή του θα διαρκέσει 36 μήνες.
Πιο συγκεκριμένα, το «εργοστάσιο» ΤΝ θα παρέχει υπολογιστική ισχύ, προηγμένα εργαλεία ΤΝ, μεγάλου όγκου δεδομένα και εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό σε startups και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ακαδημαϊκά ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα και δημόσιους φορείς. Με τον τρόπο αυτό, θα έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν εφαρμογές ΤΝ στους τομείς της Υγείας, της Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού, καθώς και της Βιώσιμης Ανάπτυξης, όπως για παράδειγμα:
- Ένας ερευνητικός φορέας μπορεί να χρησιμοποιήσει τα δεδομένα που θα συγκεντρώνονται και θα ανωνυμοποιούνται με κατάλληλες μεθόδους, καθώς και τους υπολογιστικούς πόρους του υπερυπολογιστή «ΔΑΙΔΑΛΟΣ», προκειμένου να αναπτύξει εφαρμογές εξατομικευμένης ιατρικής, όπως συστήματα ανάλυσης ιατρικών εικόνων με χρήση ΤΝ.
- Μία νεοφυής επιχείρηση, σε συνεργασία με ένα πανεπιστήμιο, μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα δεδομένα κειμένου και τα ανοικτά γλωσσικά μοντέλα που διαθέτει ο «Pharos», προκειμένου να αναπτύξoυν ψηφιακούς βοηθούς που θα βοηθούν τους πολίτες να κατανοήσουν περίπλοκες διοικητικές διαδικασίες ή να εξυπηρετήσουν καλύτερα άτομα με αναπηρίες.
- Μια μικρομεσαία επιχείρηση μπορεί να χρησιμοποιήσει τα εργαλεία του «Pharos» για την ανάλυση δορυφορικών δεδομένων, με στόχο την καλύτερη διαχείριση φυσικών πόρων ή την έγκαιρη και με μεγαλύτερη ακρίβεια ως προς την τοπικότητα, πρόγνωση φυσικών καταστροφών.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο νέος εθνικός υπερυπολογιστής «ΔΑΙΔΑΛΟΣ» θα λειτουργήσει ως η υπολογιστική πλατφόρμα του AI Factory. Με συνολική υπολογιστική ισχύ 89 Pflops, θα εξασφαλιστεί ένα σημαντικό ποσοστό αυτής για αποκλειστική χρήση από εφαρμογές ΤΝ μέσω του «Pharos».
Στο πλαίσιο του έργου, το ΕΚΤ θα συνεισφέρει διαθέτοντας πλούσια σύνολα δεδομένων επιστήμης και πολιτιστικού περιεχομένου, αλλά και σύνολα δεδομένων επιστημονικής ορολογίας και γλωσσικών πόρων, και θα συμμετέχει στις δράσεις που αφορούν τον τομέα της Ελληνικής Γλώσσας και του Πολιτισμού. Στις δράσεις αυτές περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η συγκρότηση των Ελληνικών Χώρων Δεδομένων (Data Spaces) για τη Γλώσσα και την Πολιτιστική Κληρονομιά και η ανάπτυξη εργαλείων που θα διευκολύνουν την αξιοποίηση συνόλων δεδομένων από εφαρμογές ΤΝ. Στο πλαίσιο αυτό, στόχος είναι η δημιουργία μιας εργαλειοθήκης από υπηρεσίες και μοντέλα ΤΝ για χρήση και επανάχρηση από μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον χώρο του πολιτισμού και στις ανθρωπιστικές επιστήμες.
Ειδικά, όσον αφορά τα δεδομένα πολιτισμού, μέσω του Εθνικού Συσσωρευτή Πολιτιστικού Περιεχομένου SearchCulture.gr, που συγκεντρώνει και διασυνδέει ψηφιακές συλλογές πολιτισμού, με πάνω από 1 εκατ. τεκμήρια, το ΕΚΤ θα συμβάλλει προς αυτή την κατεύθυνση. Επίσης, το ΕΚΤ θα συμβάλλει ενεργά στην επικοινωνιακή προώθηση των δράσεων και των αποτελεσμάτων του έργου.
Κατά την εκδήλωση, οι παρευρισκόμενοι εστίασαν στη σημασία της συνεργασίας μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, καθώς και των ακαδημαϊκών και ερευνητικών ιδρυμάτων της χώρας, με στόχο τη δημιουργία ανοιχτών και αξιόπιστων εργαλείων TN για το σύνολο των ευρωπαϊκών οικονομιών.
Ο Υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Δημήτρης Παπαστεργίου, δήλωσε: «Με το AI Factory ενώνουμε δυνάμεις, ώστε μέσω του συνδυασμού υποδομών, δεδομένων και δεξιοτήτων να δώσουμε ευκαιρίες σε startup επιχειρήσεις, ερευνητικά κέντρα, πανεπιστήμια να αναπτύξουν λύσεις βασισμένες στην ΤΝ. Δεν πρόκειται για κάτι εσωστρεφές προς το δημόσιο, αλλά αντίθετα στόχος μας είναι το «εργοστάσιο» ΤΝ να λειτουργήσει ως παράγοντας εξωστρέφειας και όλοι μαζί ιδιωτικός και δημόσιος τομέας να αξιοποιήσουμε την ΤΝ για την ανάπτυξη της χώρας, να εργαστούμε και να κρατήσουμε το ταλαντούχο ανθρώπινο δυναμικό στην Ελλάδα. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι πολλοί φορείς ενδιαφέρονται να συμμετέχουν ενεργά σε αυτό το στοίχημα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Βουλή των Ελλήνων, ένας από του πιο ουσιαστικούς φορείς Δημοκρατίας, που θα συνεισφέρει στην υλοποίηση του άξονα που σχετίζεται με την Ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό, όπως με διαβεβαίωσε κατά τη συνάντησή μας ο Πρόεδρος της Βουλής, Νικήτας Κακλαμάνης. Προχωρούμε δυναμικά, όλοι μαζί για μια Ελλάδα ψηφιακά ισχυρή και πρωτοπόρο».
Ο Ειδικός Γραμματέας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού, Συντονιστής της Εθνικής Συμβουλευτικής Επιτροπής AI υπό τον Πρωθυπουργό, Γιάννης Μαστρογεωργίου δήλωσε ότι: «Το έργο αυτό φέρνει κοντά τα ελληνικά πανεπιστήμια, τις ερευνητικές υποδομές και την αγορά. Είναι η απόδειξη ότι η Ελλάδα μπορεί να δημιουργήσει, να εξάγει και να ηγείται σε τεχνολογίες αιχμής».
Ο Ομοτ. Καθ. Στέφανος Κόλλιας, Πρόεδρος ΔΣ ΕΔΥΤΕ και Συντονιστής του έργου, ανέφερε: «Το AI Factory Pharos δεν είναι μόνο ένα έργο, είναι μια πλατφόρμα για την επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο της χώρας μας. Συνδυάζουμε τη γνώση, την τεχνολογία και τη συνεργασία για ένα μέλλον με εκμετάλλευση όλων των δυνατοτήτων της τεχνητής νοημοσύνης με επίκεντρο τον άνθρωπο».
Ο Anders Jensen, Εκτελεστικός Διευθυντής του EuroHPC JU, δήλωσε ότι: «Η πρωτοβουλία AI Factory Pharos θα ενισχύσει την ηγετική θέση της Ευρώπης στην τεχνητή νοημοσύνη. Τη χαιρετίζω, όπως και τη δέσμευση της Ελλάδας να συμμετέχει στα ευρωπαϊκά οικοσυστήματα AI και Υπερυπολογιστικής (HPC)».
Στην εναρκτήρια εκδήλωση, ο Διευθυντής του ΕΚΤ Δρ Κυριάκος Τολιάς, ανέφερε στον χαιρετισμό του: «Είναι μεγάλη τιμή και χαρά να συμμετέχουμε σε αυτή τη σημαντική στιγμή για την κανοτομία και την τεχνητή νοημοσύνη τη χώρα μας.Η εκκίνηση του Pharos είναι η απόδειξη ότι η Ελλάδα μπορεί και διεκδικεί πρωταγωνιστικό ρόλο στον ευρωπαϊκό ψηφιακό χάρτη. Το ΕΚΤ διαθέτοντας πλούσια σύνολα δεδομένων επιστήμης και πολιτισμού θα συμμετέχει στις δράσεις που αφορούν στον τομέα της Ελληνικής Γλώσσας και του Πολιτισμού.Μέσω του SearchCulture.gr, την ανοικτή δημόσια πύλη, που συγκεντρώνει και διασυνδέει ψηφιακές συλλογές πολιτισμού, με πάνω από 1 εκατ. τεκμήρια, θα συμβάλλει προς αυτήν την κατεύθυνση. Παράλληλα, το ΕΚΤ, ως Εθνική Αρχή του Ελληνικού Στατιστικού Συστήματος για θέματα Έρευνας, Ανάπτυξης και Καινοτομίας, θα συμβάλλει στην αποτίμηση των πεπραγμένων καθ΄όλη τη διάρκεια του έργου. Ευχαριστούμε από καρδιάς την εξαιρετική ομάδα του έργου, που δεν διστάζω να χαρακτηρίσω "Εθνική Ελλάδος"».
Ο «Φάρος» υλοποιείται από την εθνική κοινοπραξία με επικεφαλής το Εθνικό Δίκτυο Υποδομών Τεχνολογίας και Έρευνας (ΕΔΥΤΕ Α.Ε. – GRNET), και εταίρους το Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών Δημόκριτος (ΕΚΕΦΕ-Δ), το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά» και το Υπερταμείο/Growthfund, το Εθνικό Επενδυτικό Ταμείο, σε άμεση συνεργασία με την Ειδική Γραμματεία Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού (Strategic Foresight) της Κυβέρνησης. Επιπλέον συμμετέχουν οι ακόλουθοι φορείς: Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ), Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (AΠΘ), Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ), Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), Πανεπιστήμιο Πειραιώς (ΠΑΠΕΙ), Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ) και ΗΔΙΚΑ ΑΕ.
Διαβάστε το σχετικό Δελτίο Τύπου του Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης.