Ανανεωμένη η ελληνική πύλη επιστημονικού περιεχομένου OpenArchives.gr με ενιαία αναζήτηση σε 141 ψηφιακές συλλογές

Η ανοικτή δημόσια πύλη του ΕΚΤ για επιστημονικό, ερευνητικό και ακαδημαϊκό υλικό, ανανέωσε το περιεχόμενο που φιλοξενεί και τον τρόπο πλοήγησης σε αυτό, διευκολύνοντας ακόμα περισσότερο την πρόσβαση σε ένα μεγάλο πλήθος επιστημονικών συλλογών. Το OpenArchives.gr, που από το 2006 επιτρέπει την ενιαία αναζήτηση σε πλήθος ακαδημαϊκών και επιστημονικών αποθετηρίων, είναι μία από τις ψηφιακές υποδομές του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου για τη συλλογή, τεκμηρίωση και διάχυση της επιστημονικής γνώσης. Τα 850.000 επιστημονικά τεκμήρια των 141 ψηφιακών συλλογών που διαθέτουν οι 115 φορείς από όλη την Ελλάδα αποτελούν ένα πολύτιμο ψηφιακό απόθεμα, προσβάσιμο σε όλους.

Στο πλαίσιο της αναβάθμισης του OpeanArchives.gr, έγινε επικαιροποίηση των υπαρχουσών συλλογών, εντάχθηκαν νέες συλλογές και εμπλουτίστηκαν τα μεταδεδομένα των τεκμηρίων, έτσι ώστε αυτά να περιγράφονται πληρέστερα και να εντοπίζονται ευκολότερα από τους χρήστες, αλλά και τα υπολογιστικά συστήματα. Παράλληλα, δύο νέα πεδία προστέθηκαν στην περιγραφή των τεκμηρίων, το πεδίο «Σχολή/Τμήμα/Ινστιτούτο» και το πεδίο «Επιστημονικό Πεδίο».

Το OpenArchives.gr είναι η μεγαλύτερη διαδικτυακή πύλη αναζήτησης και πλοήγησης σε ελληνικό επιστημονικό περιεχόμενο που παράγεται από φορείς έρευνας, επιστήμης και εκπαίδευσης. Στο www.OpenArchives.gr προσφέρεται στον χρήστη ενιαία αναζήτηση σε μεταπτυχιακές εργασίες, εκπαιδευτικό υλικό, μελέτες, διδακτορικές διατριβές, επιστημονικά περιοδικά και μονογραφίες, πρακτικά συνεδρίων, ερευνητικές δημοσιεύσεις και αρχεία.

Το υλικό αυτό παράγεται και διατίθεται από 115 διαφορετικούς φορείς, όπως πανεπιστήμια, ερευνητικούς φορείς, επιστημονικές εταιρείες, δημόσιες βιβλιοθήκες και αρχεία. Καλύπτει δε ένα ευρύ φάσμα θεματικών ενοτήτων, από τις φυσικές επιστήμες, την τεχνολογία και την ιατρική, έως τις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες και τέχνες.

Έτσι, ο χρήστης έχει τη δυνατότητα για αναζήτηση και πρόσβαση, από ένα σημείο, σε περιεχόμενο που βρίσκεται κατανεμημένο σε επιμέρους ψηφιακές βιβλιοθήκες, ιδρυματικά αποθετήρια και συλλογές στο διαδίκτυο. Επίσης, η διαδικτυακή πύλη δημοσιεύει τις περιγραφές των τεκμηρίων που φιλοξενεί ως Διασυνδεδεμένα Δεδομένα αλλά και μέσω Web API, διευκολύνοντας έτσι την αναζήτηση και προβολή τεκμηρίων από άλλες εφαρμογές.

Η εύκολη πρόσβαση σε πλούσιο επιστημονικό περιεχόμενο από διαφορετικά επιστημονικά πεδία καθιστά το OpenArchives.gr χρήσιμο για φοιτητές, ερευνητές, μαθητές και καθηγητές. Το OpenArchives.gr και το SearchCulture.gr είναι οι δύο συσσωρευτές επιστημονικού και πολιτιστικού περιεχομένου, αντίστοιχα, που αναπτύσσει το ΕΚΤ και φροντίζουν για την όσο το δυνατό μεγαλύτερη διάχυση του περιεχομένου στην επιστημονική κοινότητα, αλλά και το ευρύτερο κοινό.

Σήμερα στο ανανεωμένο περιβάλλον του OpenArchives.gr, ο χρήστης μπορεί να αναζητήσει επιστημονικό περιεχόμενο με βάση τον τύπο τεκμηρίου, το επιστημονικό πεδίο, τη συγκεκριμένη σχολή/τμήμα/εργαστήριο ή ινστιτούτο/τομέα που το εξέδωσε, από ένα σύνολο 2.298 φορέων και οργανωτικών μονάδων, τη χρονολογία έκδοσής του και τον φορέα ή το αποθετήριο/συλλογή που το διαθέτει. Ομοίως, επιλέγοντας ένα από αυτά τα χαρακτηριστικά ως οδηγό, μπορεί να εξερευνήσει το πλούσιο περιεχόμενο μέσα από τις αντίστοιχες σελίδες πλοήγησης.

Τα νέα πεδία για την περιγραφή των τεκμηρίων

To πεδίο ΕΚΤ «Σχολή/Τμήμα/Ινστιτούτο» αναφέρεται στο συλλογικό όργανο και διοικητική του υποδιαίρεση που εκδίδει το τεκμήριο. Η ακρίβεια αποτύπωσης του συλλογικού οργάνου φτάνει έως το επίπεδο σχολής/τμήματος/εργαστηρίου για ακαδημαϊκούς φορείς ή ινστιτούτου/τομέα για ερευνητικούς φορείς. Για τη συμπλήρωση του πεδίου χρησιμοποιήθηκε το λεξιλόγιο «Συλλογικά όργανα» που έχει αναπτυχθεί στο Semantics.gr του ΕΚΤ. Πρόκειται για ένα δίγλωσσο, ιεραρχικό λεξιλόγιο, που για κάθε συλλογικό όργανο περιλαμβάνει τα βασικά στοιχεία περιγραφής και τις τρέχουσες αλλά και παρελθοντικές μορφές του ή σχέσεις του με άλλα συλλογικά όργανα.

Η αντιστοίχιση του κάθε τεκμηρίου σε συλλογικό όργανο από το παραπάνω λεξιλόγιο βασίστηκε στο πεδίο μεταδεδομένων «Τμήμα» από την αρχική τεκμηρίωση του φορέα ή στον τίτλο της υπο-συλλογής στην οποία ανήκει (για όσα αποθετήρια ταξινομούν τα τεκμήριά τους σε υπο-συλλογές ανάλογα με την μονάδα έκδοσής τους).

Το πεδίο ΕΚΤ «Επιστημονικό Πεδίο» συμπληρώθηκε με βάση τη θεματική κατηγοριοποίηση στα αρχικά μεταδεδομένα του κάθε τεκμηρίου ή με βάση το πεδίο ΕΚΤ «Σχολή/Τμήμα/Ινστιτούτο», που είχε ήδη συμπληρωθεί. Το λεξιλόγιο που χρησιμοποιήθηκε για να συμπληρωθεί αυτό το πεδίο έχει κι αυτό αναπτυχθεί στο Semantics.gr από το ΕΚΤ και φέρει τον τίτλο «Θεματικές Επιστημονικών Πεδίων ΕΚΤ» (ΘΕΠΕ). Είναι δίγλωσσο, συνδέει σημασιολογικά τις θεματικές του με τις θεματικές άλλων ανοικτών, έγκριτων λεξιλογίων και είναι ιεραρχικό με τρία επίπεδα ιεράρχησης (Γενικά επιστημονικά πεδία, Ειδικά επιστημονικά πεδία, Εξειδικεύσεις επιστημονικών πεδίων).

Στα δύο πρώτα επίπεδα οι ΘΕΠΕ βασίζονται στην ταξινόμηση των πεδίων Έρευνας και Ανάπτυξης (Fields of Research & Development, FORD) του εγχειριδίου Frascati, εργαλείου του ΟΟΣΑ για στατιστικές έρευνες σε αυτούς τους τομείς. Σημειώνεται ότι πρόκειται για το ίδιο λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται στο Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών για την ταξινόμηση των διατριβών σε θεματικές επιστημονικών πεδίων.

Το κάθε νέο πεδίο ΕΚΤ που προέκυψε προσφέρει στον επισκέπτη του OpenArchives.gr ένα νέο κριτήριο στη μηχανή αναζήτησης, για να ορίζει καλύτερα και συνδυαστικά αυτό που αναζητά από δεσμευμένες λίστες, και ένα ακόμα φίλτρο επιμερισμού αποτελεσμάτων (facet), για να περιορίζει τα αποτελέσματα της αναζήτησης, αφού προκύψουν. Προσφέρει, επίσης, μια σελίδα πλοήγησης, στην οποία εμφανίζεται το ιεραρχικό λεξιλόγιο που έχει χρησιμοποιηθεί και του επιτρέπει να επιλέξει για παράδειγμα ένα συλλογικό όργανο, ώστε να ανακαλύψει τα τεκμήρια που αυτό έχει δημιουργήσει.

Οι φορείς που διαθέτουν τα τεκμήρια στο OpenArchives.gr

Οι συλλογές του OpenArchives.gr προέρχονται από έγκριτους φορείς από την Ελλάδα και την Κύπρο, όπως πανεπιστήμια, ερευνητικούς φορείς, επιστημονικές εταιρείες και δημόσιες βιβλιοθήκες.

Στην αποτελεσματική συλλογή και τεκμηρίωση των τεκμηρίων από το OpenArchives.gr και συνεπώς την αποτελεσματική διάχυση αυτών συμβάλλει η ολοένα και συστηματικότερη οργάνωση των αποθετηρίων που φιλοξενούν τα τεκμήρια. Από το 2019 μέχρι το 2023 τα ιδρυματικά αποθετήρια των μελών του Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (ΣΕΑΒ) ανανεώθηκαν μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, αναβαθμίζοντας τις ψηφιακές υποδομές τους, ακολουθώντας τα σύγχρονα διεθνή πρότυπα τεκμηρίωσης και επιτυγχάνοντας την ομογενοποίησή τους.

Μεγάλο μέρος των συλλογών στις οποίες παρέχει ενιαία αναζήτηση το OpenArchives.gr προέρχεται από τα αποθετήρια των 24 μεγαλύτερων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων της χώρας, όπως το ιδρυματικό αποθετήριο του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών "Πέργαμος" ή το Αποθετήριο της Κεντρικής Βιβλιοθήκης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) "DSpace@NTUA".

Ο χρήστης μπορεί επίσης να πλοηγηθεί στις ποικίλες συλλογές της Ακαδημίας Αθηνών, ενώ άλλα σημαντικά αποθετήρια είναι αυτό της ΕΛΣΤΑΤ και ο Κάλλιπος, που δημιουργήθηκε από τον ΣΕΑΒ, για να καταγράψει και να διαφυλάξει συγγράμματα και μαθησιακά αντικείμενα, καθώς και το αποθετήριο Ήλιος, όπου διατίθεται το πλούσιο επιστημονικό έργο του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών.

Στο OpenArchives εντάσσονται και συλλογές που δημοσιεύονται πρωτοτύπως από υποδομές του ΕΚΤ: το Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών, που το ΕΚΤ συγκροτεί, διατηρεί και διαθέτει βάσει νόμου (Ν. 1566/1985), τα επιστημονικά περιοδικά και τα πρακτικά συνεδρίων στα οποία η υπηρεσία ePublishing του ΕΚΤ προσφέρει την αναγκαία υποδομή για την ψηφιακή τους έκδοση, το αποθετήριο Αριάδνη, όπου διατίθενται όλες οι εκδόσεις και δημοσιεύσεις του ΕΚΤ σε επιστημονικά περιοδικά, αλλά και οπτικοακουστικό υλικό από εκδηλώσεις του. Παρέχεται δε η δυνατότητα για συνολική αναζήτηση του επιστημονικού περιεχομένου που διατίθεται από τις ψηφιακές υποδομές και υπηρεσίες του ΕΚΤ.