Τα στατιστικά στοιχεία του ΕΚΤ για τους διδάκτορες που αποφοίτησαν από τα ελληνικά ΑΕΙ το 2024

Οι πρόσφατες εξελίξεις και τάσεις στον χώρο της διδακτορικής έρευνας και της ακαδημαϊκής εκπαίδευσης στη χώρα παρουσιάζονται στη νέα έκδοση «Στατιστικά στοιχεία για τους διδάκτορες που αποφοίτησαν από τα ελληνικά ΑΕΙ το 2024», που δημοσίευσε το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ).

Όπως προκύπτει από τα στοιχεία της έκδοσης, 2.042 νέοι διδάκτορες αναγορεύθηκαν από ελληνικά ΑΕΙ το 2024, το 23,2% ολοκλήρωσε τις σπουδές στα 5 έτη, ενώ το προσωπικό ενδιαφέρον ήταν ο κυριότερος λόγος για την εκπόνηση της διδακτορικής διατριβής (57,1%). Οι περισσότερες διατριβές εντάσσονται στο πεδίο της Ιατρικής & Επιστημών Υγείας (25,3%). Κατά την ολοκλήρωση των σπουδών τους, η πλειονότητα των νέων διδακτόρων εργάζεται (83,5%) και δεν σκοπεύει να φύγει στο άμεσο μέλλον από τη χώρα (85,2%).

Σε σχέση με το 2023, καταγράφεται μείωση του ποσοστού των διδακτόρων που έλαβαν χρηματοδότηση για την εκπόνηση της διδακτορικής τους διατριβής - από 50,9% το 2023 σε 38,5% το 2024. Παράλληλα, καταγράφεται αύξηση της αξιοποίησης εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης (data mining & machine learning) και δεδομένων μεγάλης κλίμακας (Big Data) στη διδακτορική έρευνα την περίοδο 2021-2024. Συγκεκριμένα, το 2024, ένας στους τέσσερις (26,5%) υποψήφιους διδάκτορες χρησιμοποίησε εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης και ένας στους πέντε (17,7%) αξιοποίησε Big Data.

Η έκδοση, διαθέσιμη στη διεύθυνση https://metrics.ekt.gr/publications/743, προσφέρει μια ολοκληρωμένη εικόνα για τα χαρακτηριστικά, τα επιστημονικά πεδία, τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών και τις επαγγελματικές κατευθύνσεις των νέων διδακτόρων, συμβάλλοντας στην κατανόηση των τάσεων και προκλήσεων της έρευνας στην Ελλάδα. Τα βασικά συμπεράσματα παρατίθενται στη συνέχεια.

Αριθμός και προφίλ νέων διδακτόρων  

Όπως προκύπτει από τα στοιχεία κατάθεσης διατριβών στο Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών (www.didaktorika.gr) του ΕΚΤ, το 2024 αναγορεύθηκαν 2.042 νέοι διδάκτορες από ελληνικά ΑΕΙ. Οι περισσότερες διδακτορικές διατριβές εκπονήθηκαν στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 415 και 305 αντίστοιχα. Ακολουθούν το Πανεπιστήμιο Πατρών (179 διατριβές), το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (145), το Πανεπιστήμιο Κρήτης (118), το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (108) και το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (107).

Σε ό,τι αφορά την κατανομή ανά φύλο των νέων διδακτόρων, οι άνδρες υπερτερούν ελάχιστα των γυναικών, με ποσοστό 51,8% έναντι 48,2%, Ακόμα, οι περισσότεροι από τους νέους διδάκτορες του 2024 ανήκουν στις ηλικιακές ομάδες 25-34 ετών (39,8%) και 35-44 ετών (34,2%), είναι άγαμοι (54,4%) και δεν έχουν παιδιά (60,9%). Η μεγάλη πλειονότητα των νέων διδακτόρων (94,5%) απέκτησαν τον πρώτο ακαδημαϊκό τους τίτλο (βασικό τίτλο σπουδών, πτυχίο) από ελληνικό ίδρυμα ενώ ποσοστό 86,3% έχουν μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών.

Η περίοδος των διδακτορικών σπουδών 

Αναφορικά με τα στοιχεία που αφορούν την περίοδο των διδακτορικών σπουδών και ειδικότερα τους λόγους εκπόνησης της διατριβής, το προσωπικό ενδιαφέρον για την πραγματοποίηση διδακτορικής έρευνας ήταν ο κυριότερος λόγος (57,1%) και, στη συνέχεια, η προοπτική να ακολουθήσουν οι νέοι διδάκτορες ακαδημαϊκή σταδιοδρομία (21,6%) και η πρόσβαση σε καλύτερες επαγγελματικές ευκαιρίες (19,9%). Επίσης, η πλειονότητα των διδακτόρων ολοκληρώνει τις διδακτορικές σπουδές σε τέσσερα έως έξι έτη: 18,7% σε τέσσερα, 20,2% σε πέντε και 14,0% σε έξι. Σημαντικό ποσοστό αποτελούν και όσοι χρειάστηκαν πάνω από 9 έτη (12,2%).

Ποσοστό 38,5% των νέων διδακτόρων του 2024 χρηματοδοτήθηκαν για την εκπόνηση της διδακτορικής τους διατριβής, ποσοστό μειωμένο κατά 12,4 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το 2023 (50,9%). Η κύρια πηγή χρηματοδότησης των υποψηφίων διδακτόρων που χρηματοδοτήθηκαν ήταν οι υποτροφίες (47,4%), ποσοστό μειωμένο σε σχέση με το 2023 (64,0%). Ακολουθεί με ποσοστό 30,4% η απασχόληση σε ερευνητικά έργα που σχετίζονται με τη διατριβή. Η πλειονότητα της χρηματοδότησης προήλθε από εθνικούς πόρους (ΙΚΥ, ΕΛΙΔΕΚ, ΕΣΠΑ).

Υψηλά ποσοστά χρηματοδότησης έχουν όσοι εκπόνησαν τη διδακτορική τους διατριβή στις Φυσικές Επιστήμες (61,6%), τις Επιστήμες Μηχανικού και Τεχνολογία (63,5%) και τις Γεωπονικές Επιστήμες και Κτηνιατρική (46,3%). Πιο χαμηλά είναι τα ποσοστό χρηματοδότησης στην Ιατρική και Επιστήμες Υγείας (24,1%), τις Κοινωνικές Επιστήμες (16,5%) και τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες (26,1%).

Επαγγελματική απασχόληση και μελλοντικοί στόχοι νέων διδακτόρων  

Κατά την ολοκλήρωση των διδακτορικών σπουδών τους, οι νέοι διδάκτορες σε ποσοστό 83,5% εργάζονται. Οι περισσότεροι διατηρούν τη θέση που κατείχαν πριν την ολοκλήρωση των διδακτορικών σπουδών (64,4%). Ποσοστό 13,1% δεν εργάζεται και αναζητά θέση εργασίας.

Όσον αφορά την προοπτική εγκατάστασης των νέων διδακτόρων στο εξωτερικό, η μεγάλη πλειονότητα (85,2%) δεν σκοπεύει να φύγει στο άμεσο μέλλον από τη χώρα.

Οι περισσότεροι από όσους σκοπεύουν να εγκατασταθούν στο άμεσο μέλλον μόνιμα στο εξωτερικό προέρχονται από τις Φυσικές Επιστήμες (35,1%), ενώ ακολουθούν όσοι εξειδικεύονται στην Ιατρική και στις Επιστήμες Υγείας (24,5%) και όσοι προέρχονται από τις Επιστήμες Μηχανικού και Τεχνολογία (20,9%). 

Η συνέχιση της ερευνητικής δραστηριότητας φαίνεται ότι αποτελεί τον βασικό λόγο για την προοπτική μόνιμης εγκατάστασης των νέων διδακτόρων εκτός χώρας (35,4%), ενώ έπεται η επαγγελματική απασχόληση σε οποιοδήποτε είδος θέσης εργασίας, εκτός έρευνας (26,7%) και η ακαδημαϊκή σταδιοδρομία (25,3%).

Επιστημονικά πεδία διδακτορικών διατριβών και αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων 

Oι περισσότερες διατριβές εντάσσονται στο πεδίο της Ιατρικής & Επιστημών Υγείας (25,3%) ενώ ακολουθούν οι Κοινωνικές Επιστήμες (23,8%), οι Φυσικές Επιστήμες (23,7%). οι Επιστήμες Μηχανικού & Τεχνολογία (18,1%), οι Ανθρωπιστικές Επιστήμες (15,1%), και οι Γεωπονικές Επιστήμες & Κτηνιατρική (3,4%)

Οι 10 κορυφαίες επιστημονικές περιοχές κατά αριθμό διδακτορικών διατριβών το 2024 είναι οι ακόλουθες: Κλινική Ιατρική (227 διατριβές), Επιστήμες Υγείας (192), Εκπαίδευση (153), Οικονομικά και Επιχειρήσεις (146), Επιστήμες Ηλεκτρολόγου, Ηλεκτρονικού,  Μηχανικού ΗΥ (120), Επιστήμη Η/Υ & Πληροφορική (101), Βιολογία (101), Φυσική (96), Χημεία (88) και Γλώσσα & Λογοτεχνία (81). 

Οι άνδρες υπερτερούν στα πεδία των Επιστημών Μηχανικού και Τεχνολογία και των Φυσικών Επιστημών (70,7% και 57,6%, αντίστοιχα). Στα υπόλοιπα πεδία καταγράφεται σχετική υπεροχή των γυναικών. 

Όσον αφορά τις επιστημονικές εκροές που συνδέονται με τη διδακτορική έρευνα των νέων διδακτόρων, η δημοσίευση σε διεθνές επιστημονικό περιοδικό (56,3%), η δημοσίευση ανοικτής πρόσβασης σε διεθνές επιστημονικό περιοδικό (54,5%) και η συμμετοχή σε διεθνές συνέδριο (53,4%), αποτελούν τις κυριότερες επιλογές των νέων διδακτόρων του 2024.

Χρήση ψηφιακών τεχνολογιών στη διδακτορική έρευνα

Η χρήση ψηφιακών εργαλείων και πλατφορμών είναι εκτεταμένη σε όλα τα στάδια της διδακτορικής έρευνας. Σε ποσοστό 98,4%, οι νέοι διδάκτορες χρησιμοποιούν διαδικτυακές πλατφόρμες και άλλα συναφή ψηφιακά εργαλεία για τη βιβλιογραφική αναζήτηση και την πρόσβαση σε πληροφορίες, 79,9% για την ανάλυση δεδομένων και 78,8% για τη δημοσίευση των ερευνητικών τους αποτελεσμάτων.

Για τις ανάγκες της διδακτορικής τους έρευνας, οι νέοι διδάκτορες αξιοποίησαν σύγχρονες ψηφιακές τεχνολογίες αιχμής. Συγκεκριμένα, 26,5% χρησιμοποίησαν ή ανέπτυξαν μεθόδους εξόρυξης γνώσης και μηχανικής μάθησης (data mining & machine learning), 17,7% αξιοποίησαν δεδομένα μεγάλης κλίμακας (Big Data), 11,9% ασχολήθηκαν με το Internet of Things, 8,4% με συμμετοχικά δίκτυα και 7,9% με τη ρομποτική. Η πλειονότητα (75,5%) βασίστηκε σε βάσεις δεδομένων διαχειρίσιμες με συμβατικά εργαλεία (π.χ. Excel, SPSS). Την περίοδο 2021–2024, οι εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης και τα Big Data σημείωσαν αύξηση, ενώ οι υπόλοιπες τεχνολογίες διατήρησαν σταθερή χρήση.

To EKT ως Εθνική Αρχή του Ελληνικού Στατιστικού Συστήματος 

Η αποτύπωση, με αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία και δείκτες, της ελληνικής ερευνητικής, αναπτυξιακής και καινοτομικής δραστηριότητας αποτελεί βασικό πυλώνα του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ) και προτεραιότητα της στρατηγικής του.

Με βάση τις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει ως Εθνική Αρχή του Ελληνικού Στατιστικού Συστήματος, το ΕΚΤ παράγει για την Ελλάδα τις ευρωπαϊκές στατιστικές Έρευνας & Ανάπτυξης και Καινοτομίας, διεξάγοντας σε ετήσια βάση μεγάλες έρευνες, εφαρμόζοντας τον Κώδικα Ορθής Πρακτικής για τις Ευρωπαϊκές Στατιστικές και τον ελληνικό Στατιστικό Νόμο Ν 3832 /2010 και ακολουθώντας αυστηρά  μεθοδολογικά πλαίσια και τους σχετικούς Ευρωπαϊκούς Κανονισμούς.

Η ετήσια εθνική στατιστική έρευνα για τους κατόχους διδακτορικού τίτλου από ελληνικά ΑΕΙ αποτελεί μέρος των επίσημων στατιστικών που παράγει το ΕΚΤ, ως Εθνική Αρχή και φορέας του Ελληνικού Στατιστικού Συστήματος. Οι νέοι διδάκτορες καλούνται να συμπληρώσουν σχετικό ερωτηματολόγιο, παράλληλα με την κατάθεση της διατριβής τους στο Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών (ΕΑΔΔ) του ΕΚΤ, το οποίο, με περισσότερες από 55.000 διδακτορικές διατριβές διαθέσιμες ψηφιακά (www.didaktorika.gr), αποτελεί ένα μοναδικό απόθεμα της ελληνικής επιστημονικής παραγωγής και γνώσης για την ερευνητική δραστηριότητα αιχμής.