Το ΕΚΤ συμμετέχει σε δύο νέα ευρωπαϊκά έργα για την Ανοικτή Πρόσβαση και την Ανοικτή Επιστήμη

Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ) συμμετέχει ενεργά στη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού πλαισίου για την Ανοικτή Επιστήμη και συμβάλλει καταλυτικά στην προώθηση της Ανοικτής Πρόσβασης και της ακαδημαϊκής επικοινωνίας στη χώρα, μέσα από τη συμμετοχή του σε σχετικά ευρωπαϊκά έργα. Τα έργα OPERAS-PLUS και DIAMAS είναι δύο νέα ερευνητικά έργα, διάρκειας 36 μηνών, στα οποία συμμετέχει το ΕΚΤ και τα οποία θα συμβάλλουν στην ενίσχυση της ανοικτής ακαδημαϊκής επικοινωνίας στην Ευρώπη και στην προώθηση της Ανοικτής Πρόσβασης στις επιστημονικές δημοσιεύσεις.

Το ΕΚΤ από το 2002, όταν και υπέγραψε τη διακήρυξη του Βερολίνου για την Ανοικτή Πρόσβαση, έχει αναγνωρίσει τη σημασία της Ανοικτής Πρόσβασης και της Ανοικτής Επιστήμης στη διάδοση των ερευνητικών αποτελεσμάτων και την αποτελεσματικότερη διεξαγωγή της επιστημονικής έρευνας. Σε αυτό το πλαίσιο το ΕΚΤ συμμετέχει διαχρονικά σε μερικά από τα πιο σημαντικά ευρωπαϊκά ερευνητικά έργα για την Ανοικτή Πρόσβαση και την Ανοικτή Επιστήμη, ενώ είναι ο εθνικός κόμβος της υποδομής OPERAS. Tα δύο νέα έργα που ξεκίνησαν τον Σεπτέμβριο 2022 με τη συμμετοχή σημαντικών οργανισμών από πολλές ευρωπαϊκές χώρες, κινούνται προς την κατεύθυνση προώθησης και ενδυνάμωσης της Ανοικτής Επιστήμης στον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας.

Το έργο OPERAS-PLUS συνδέεται άμεσα με την υποδομή OPERAS (OPen scholarly communication in the European Research Area for Social Sciences and Humanities), την ευρωπαϊκή ερευνητική υποδομή για την υποστήριξη και προώθηση της Ανοικτής Επιστήμης και τη βελτίωση της ακαδημαϊκής επικοινωνίας στις Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες (ΑΚΕ). Το ΕΚΤ είναι κύριο μέλος της υποδομής OPERAS, έχοντας μάλιστα την ευθύνη ανάπτυξης του εθνικού κόμβου OPERAS. Το 2021 η υποδομή OPERAS επιλέχτηκε ως μια νέα υποδομή για τον οδικό χάρτη ESFRI, λόγω της επιστημονικής της αριστείας και της στρατηγικής της σημασίας για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας (ΕΧΕ) και για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού οικοσυστήματος ερευνητικών υποδομών.

Στόχος του έργου OPERAS-PLUS είναι να υποστηρίξει αυτή τη διαδικασία και την ανάπτυξη της υποδομής στην προπαρασκευαστική της φάση και στην πορεία προς την υλοποίησή της. Στο πλαίσιο αυτό θα διευκολύνει την υποδομή OPERAS ώστε:

• να ενδυναμώσει τη δομή διακυβέρνησης σε σχέση με οικονομικούς, νομικούς και ανθρώπινους πόρους
• να υποστηρίξει το δίκτυο των εθνικών κόμβων και τις δραστηριότητές τους σε εθνικό επίπεδο
• να αναπτύξει τις υπηρεσίες της υποδομής, παρέχοντας τόσο την απαιτούμενη τεχνολογία όσο και ένα σύστημα παρακολούθησης της ανάπτυξης των υπηρεσιών
• να μεγιστοποιήσει τον αντίκτυπο της υποδομής OPERAS στον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας, καθώς και να αυξήσει την εμβέλειά του εντάσσοντας νέα μέλη και χώρες στην υποδομή.

Το έργο OPERAS-PLUS, προϋπολογισμού 2,7 εκατ. ευρώ, θα βασιστεί και θα επεκτείνει τα αποτελέσματα προηγούμενων έργων (OPERAS-D, OPERAS-P, HIRMEOS), ενώ θα υπάρχει αλληλεπίδραση με έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη αυτή τη στιγμή (COESO, DIAMAS, TRIPLE), αλλά και με έργα που θα ξεκινήσουν τη λειτουργία τους εντός του 2023. Η διάρκεια του έργου θα είναι 3 χρόνια, ενώ η κοινοπραξία που θα το υλοποιήσει αποτελείται από 13 μέλη από 12 ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και το  ΕΚΤ, και δύο συνεργαζόμενα μέλη από το Ηνωμένο Βασίλειο.

Το ευρωπαϊκό έργο DIAMAS (Developing Institutional Open Access Publishing Models to Advance Scholarly Communication), προϋπολογισμού 3 εκατ. ευρώ, χρηματοδοτείται στο πλαίσιο του Ορίζοντα Ευρώπη και έχει διάρκεια 3 χρόνια. Στόχος του έργου είναι η χαρτογράφηση του πεδίου της Διαμαντένιας Ανοικτής Πρόσβασης (Diamond Open Access) στον ΕΧΕ, καθώς και η ανάπτυξη κοινών προτύπων, οδηγιών και πρακτικών για τον εκδοτικό τομέα που δραστηριοποιείται στη Διαμαντένια Ανοικτή Πρόσβαση. Οι 23 φορείς, από δώδεκα ευρωπαϊκές χώρες, που απαρτίζουν την κοινοπραξία που θα υλοποιήσει το έργο θα διατυπώσουν συστάσεις προς τα ερευνητικά κέντρα ώστε να συντονιστεί η βιώσιμη υποστήριξη για δραστηριότητες σχετικές με εκδόσεις που διατίθενται με Διαμαντένια Ανοικτή Πρόσβαση, στην Ευρώπη.

Ο όρος Διαμαντένια Ανοικτή Πρόσβαση αναφέρεται σε δημοσιεύσεις που είναι ελεύθερα προσβάσιμες σε όλους, χωρίς να απαιτείται ούτε συνδρομή από τους αναγνώστες, αλλά ούτε και έξοδα δημοσίευσης από τους συγγραφείς όπως συμβαίνει στην Χρυσή Ανοικτή Πρόσβαση (Gold Open Access). Ο στόχος όσον αφορά την Ανοικτή Πρόσβαση είναι να επιτευχθεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερο ποσοστό Διαμαντένιας Ανοικτής Πρόσβασης, και το έργο DIAMAS θα συμβάλει σε μεγάλο βαθμό προς αυτή την κατεύθυνση.