Τα σχολικά βιβλία από τον 19ο αιώνα μέχρι τη μεταπολίτευση, διαθέσιμα τώρα στο Διαδίκτυο

Μία πλούσια ψηφιακή συλλογή σχολικών εγχειριδίων του παρελθόντος είναι διαθέσιμη στον δικτυακό τόπο http://e-library.iep.edu.gr του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ). Παλαιά σχολικά βιβλία, προγράμματα σπουδών και πρακτικά εκπαιδευτικών φορέων που έχουν χρησιμοποιηθεί στην εκπαιδευτική διαδικασία από τον 19ο αιώνα έως και τις αρχές του 1980, ψηφιοποιήθηκαν, καθίστανται προσβάσιμα μέσω του Διαδικτύου και διασώζονται για τις επόμενες γενιές.

Η ψηφιακή συλλογή, η οποία παρουσιάστηκε σε εκδήλωση που πραγματοποίησε το ΙΕΠ στις 1 Μαρτίου στο Ίδρυμα Ευγενίδου,  αποτελείται από 5.979 βιβλία, με πάνω από 1.000.000 σελίδες υψηλής ανάλυσης και 15.000 αρχείων κειμένου και απευθύνεται:

• στην ακαδημαϊκή κοινότητα και τους ερευνητές,
• στους εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης) και
• σε κάθε Έλληνα πολίτη.

Ο αναγνώστης ξεφυλλίζοντας τις κιτρινισμένες σελίδες παλαιών σχολικών εγχειριδίων, μπορεί να σκιαγραφήσει μέσα από τα κείμενα και τις εικόνες, το πρόγραμμα διδασκαλίας, τις αξίες και τις γνώσεις που περιέχονταν στα σχολικά βιβλία κάθε ιστορικής περιόδου και να γίνει μάρτυρας της νεότερης ελληνικής ιστορίας.

Η πρόσβαση σε παλαιά σχολικά εγχειρίδια, μπορεί να αποδειχτεί ουσιαστικό εργαλείο του εκπαιδευτικού, ειδικά στο πλαίσιο της διδασκαλίας μαθημάτων όπως η Ιστορία ή τα Ελληνικά. Η εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας και της γνώσης γενικότερα σκιαγραφείται μέσα από τα κείμενα, τις εικόνες, το πρόγραμμα διδασκαλίας, τις αξίες και τις γνώσεις που περιέχονταν στα σχολικά βιβλία κάθε ιστορικής περιόδου.

Το υλικό του έργου και η τεκμηρίωση που παρέχει, διευκολύνει την εργασία της ακαδημαϊκής κοινότητας και των ερευνητών στους τομείς της ιστορίας, της πολιτικής επιστήμης, της κοινωνιολογίας και σχετικών αντικειμένων. Παράλληλα, η ευκολία στην πρόσβαση ενθαρρύνει νέες και πρωτότυπες ερευνητικές προσπάθειες.

Με αυτή τη νέα ψηφιακή βιβλιοθήκη η οποία θα λειτουργεί στο εξής ως αποθετήριο-κιβωτός ενός τεράστιου σε όγκο υλικού, ο κάθε Έλληνας πολίτης έχει για πρώτη φορά στη διάθεσή του ένα σημαντικότατο μέρος του πολιτισμικού πλούτου της χώρας. Επιπλέον, καθώς η ελληνική κοινωνία στην νεώτερη ιστορία της αντανακλάται μέσα από το υλικό του έργου, η ηλεκτρονική διάθεση του στο κοινό βοηθά στην ανάπτυξη της ιστορικής και πολιτισμικής συνείδησης κάθε πολίτη και τροφοδοτεί τον ιστορικό και κοινωνικό διάλογο.

Το μεγαλύτερο μέρος του υλικού ανήκε στο πρώην Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, "καθολικό διάδοχο" του οποίου αποτελεί το ΙΕΠ και είναι μέρος της βιβλιοθήκης του, ενώ επιπλέον υλικό αναζητήθηκε σε άλλες βιβλιοθήκες και ιδρύματα (π.χ. Ίδρυμα Ευγενίδου, Ε.Λ.Ι.Α., Βιβλιοθήκη της Βουλής, Εθνική Βιβλιοθήκη, ΕΚ.Ε.ΔΙ.Σ.Υ., Ακαδημία Αθηνών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης).

Στην ψηφιακή συλλογή σχολικών εγχειριδίων του ΙΕΠ παρουσιάζονται ορισμένα από τα πιο χαρακτηριστικά σχολικά βιβλία που διδάχθηκαν στα ελληνικά σχολεία από τη συγκρότηση του ελληνικού κράτους έως την περίοδο της μεταπολίτευσης, όπως:

• «Ο στρατιώτης» (1914) της Γαλάτειας Καζαντάκη
• «Τα Ψηλά Βουνά» (1918) του Ζαχαρία Παπαντωνίου
• «Η Ιστορία των Νεωτάτων Χρόνων» (1951) του Αναστάσιου Λαζάρου
• «Η Ιστορία Ρωμαϊκή και Μεσαιωνική» (1965) του Κώστα Καλοκαιρινού
• «Το Αλφαβητάριο» (1965) των Ι. Κ. Γιαννέλη και Γ. Σακκά
• «Η Ελληνική Ιστορία των Νεώτερων Χρόνων» (1971) του Κωνσταντίνου Σακκαδάκη

Ημερίδα για τον ρόλο της ψηφιοποίησης των σχολικών εγχειριδίων: Με αφορμή τη δημιουργία της Ψηφιακής  Ιστορικής Συλλογής Σχολικών Εγχειριδίων πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 1 Μαρτίου,  στο  Αμφιθέατρο του Ιδρύματος Ευγενίδου, ημερίδα με θέμα "Ο ρόλος της ψηφιοποίησης των σχολικών βιβλίων και των προγραμμάτων σπουδών στην εκπαιδευτική μας κληρονομιά", παρουσία των συντελεστών του προγράμματος και εκπροσώπων φορέων σχετικών με το βιβλίο και την εκπαίδευση.

Στο πλαίσιο της εκδήλωσης απεύθυνε χαιρετισμό ο Υπουργός Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, Νίκος Φίλης. "Τα σχολικά εγχειρίδια υπήρξαν ο πυρήνας της κατ’ οίκον βιβλιοθήκης εκατομμυρίων Ελλήνων. Δηλαδή, υπήρξαν ένα χειροπιαστό παράδειγμα του δημόσιου σχολείου, ως θεμέλιου της δημοκρατίας", τόνισε κατά την ομιλία του ο Υπουργός, χαρακτηρίζοντας αξιέπαινη τη πρωτοβουλία του ΙΕΠ να διασώσει ηλεκτρονικά και να καταστήσει προσιτά στο ευρύ κοινό τα σχολικά εγχειρίδια, επειδή αποτυπώνουν με τον πιο έγκυρο τρόπο την εκάστοτε κυρίαρχη αντίληψη για το ρόλο της εκπαίδευσης.

"Παρατηρώντας τα σχολικά βιβλία κάθε εποχής, μοιάζει σαν να βλέπουμε το παλίμψηστο της δημιουργίας του εθνικού εαυτού μας. Τα βιβλία συνετέλεσαν στην εθνική ομογενοποίηση και τις κοινωνικές οσμώσεις", είπε ο Νίκος Φίλης και συνέχισε λέγοντας ότι "εκατομμύρια νέοι, όλες οι γενιές του νεοελληνικού κράτους, έμαθαν να γράφουν, να διαβάζουν, να μετρούν και να εξηγούν τον κόσμο μέσα από τα σχολικά βιβλία. Σε αυτά ενσωματώνονται γνώσεις, αξίες, δεξιότητες, καθώς και κοινωνικές προσδοκίες κάθε εποχής. Συνιστούν το ανάγλυφο της συλλογικής προσπάθειας για την δημιουργία μιας ανανεούμενης εθνικής αφήγησης. Με αυτήν την έννοια τα σχολικά βιβλία αποτελούν διαύλους για την διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης".

Στην εκδήλωση απεύθυναν επίσης χαιρετισμό: ο Υφυπουργός Ιδιωτικών, Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ, Αλέξανδρος Χαρίτσης, ο πρόεδρος της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής, Κώστας Γαβρόγλου, ο πρόεδρος του Ι.Ε.Π., Γεράσιμος Κουζέλης και ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ευγενίδου, Λεωνίδας Δημητριάδης-Ευγενίδης.

Για το έργο μίλησαν επίσης: οι Σωτήρης Γκλαβάς, Κωνσταντίνος Μανάφης, Αθανάσιος Σκούρας, Χάρης Αθανασιάδης, Θωμάς Παπαπολύζος, Κοσμάς Πετρίδης, Ευστάθιος Στυλιάρης, Παύλος Χαραμής, Σταύρος Ζουμπουλάκης, Έλλη Δρούλια, Κατιάννα Μίχα, Ευαγγελία Καταρτζή και Ειρήνη Τσουρή.