Ζητήματα Ηθικής και Ανοικτής Πρόσβασης στον Ορίζοντα 2020

Ενημερωτική ημερίδα με θέμα "Ζητήματα Ηθικής και Ανοικτής Πρόσβασης στον Ορίζοντα 2020: Οι σχετικές προκηρύξεις και οι υποχρεώσεις των ερευνητών στα νέα προγράμματα"  πραγματοποίησαν από κοινού το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) και το Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ, Εθνικά Σημεία Επαφής για τον Ορίζοντα 2020, στις 27 Νοεμβρίου 2015 στο Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ.

Η εκδήλωση διοργανώθηκε με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας.

Στόχος της εκδήλωσης ήταν η παρουσίαση των δυνατοτήτων χρηματοδότησης για τον τομέα της Ηθικής και Ανοικτής Πρόσβασης μέσω του προγράμματος "Επιστήμη στην Κοινωνία και Μαζί με την Κοινωνία" στον Ορίζοντα 2020, καθώς και η ενημέρωση της ελληνικής ερευνητικής και ακαδημαϊκής κοινότητας για τις απαιτήσεις που εγείρει το πρόγραμμα Ορίζοντας 2020 σχετικά με την Ηθική και την Ανοικτή Πρόσβαση προκειμένου να είναι σε θέση να ανταποκριθούν με επιτυχία σε αυτές.

Την εκδήλωση άνοιξε ο Μενέλαος Μανουσάκης, Καθηγητής, Τμήμα Παθοφυσιολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών, Γενικός Διευθυντής του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ. Χαιρετισμό πραγματοποίησε, επίσης η Σίσσυ Κολυβά, Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ.

Η Μαρία Σαμαρά, Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, εισήγαγε την έννοια της υπευθυνότητας στην έρευνα και στην καινοτομία (Responsible Research and Innovation), που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και θέματα ηθικής και ανοικτής πρόσβασης στην έρευνα, παρουσιάζοντας ένα σχετικό βίντεο της Μονάδας της ΕΕ που είναι υπεύθυνη για το πρόγραμμα  "Επιστήμη στην Κοινωνία και Μαζί με την Κοινωνία" (Science with and for Society).

Στη συνέχεια παρουσίασε τις υπηρεσίες του ΕΚΤ ως Εθνικό Σημείο Επαφής για τον Ορίζοντα 2020 γενικότερα, αλλά και για το πρόγραμμα  "Επιστήμη στην Κοινωνία και Μαζί με την Κοινωνία" ειδικότερα, καθώς και τις υπηρεσίες του δικτύου SiS.net (Network of National Contact Points for SWAFS in Horizon 2020). Με βάση τα στοιχεία που παρουσίασε, στο πρόγραμμα συμμετέχουν 10 οργανισμοί από ελληνικής πλευράς με 8 έργα και 1.322.473 ευρώ με κοινοτική συγχρηματοδότηση.

O Ισίδωρος Καρατζάς, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση Έρευνας και Καινοτομίας, αναφέρθηκε στη σημασία της Ηθικής στον Ορίζοντα και τις προϋποθέσεις που ορίζει και παρουσίασε τις σχετικές ανοικτές προκηρύξεις στο πρόγραμμα "Science with and for Society".

Επεσήμανε ότι οι πρακτικές που συνδέονται με την ηθική στην έρευνα, όπως το Ethics Appraisal procedure, αφορούν το σύνολο των δραστηριοτήτων που χρηματοδοτούνται από τον Ορίζοντα 2020. Σκοπός είναι η διασφάλιση ότι οι σχετικές διατάξεις με την ηθική στον κανονισμό του Ορίζοντα 2020 και στους κανόνες συμμετοχής γίνονται σεβαστές.

Συμβούλευσε τους ερευνητές να λάβουν υπόψη τους την ηθική στην έρευνα από το στάδιο του σχεδιασμού της ερευνητικής τους πρότασης, καθώς θέματα ηθικής προκύπτουν σε πολλούς ερευνητικούς τομείς και όχι μόνο στους προφανείς, όπως η ψυχολογία και οι κοινωνικές επιστήμες.

Επιπλέον, η Βασιλική Μολλάκη, Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής, μίλησε στην εκδήλωση για τον ρόλο της Επιτροπής σχετικά με τα ηθικά, κοινωνικά και νομικά ζητήματα που προκύπτουν με εντεινόμενο ρυθμό από την διαρκή εξέλιξη της βιολογίας, της βιοϊατρικής, της γενετικής και της βιοτεχνολογίας, καθώς και για την υποστήριξη που προσφέρει σε εθνικό επίπεδο μέσα από οδηγούς και σχετικά σεμινάρια σε φορείς και ερευνητές.

Αποστολή της Επιτροπής είναι η ανάδειξη της στενής σύνδεσης των εφαρμογών των βιολογικών επιστημών με τις σύγχρονες κοινωνικές αξίες.

Ο Δρ Μιχάλης Kρητικός, από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ανέλυσε τις υποχρεώσεις των ερευνητών σχετικά με το "Ethics Issues Table", το οποίο αποτελεί σημαντικό στοιχείο κατά την υποβολή της πρότασης στον Ορίζοντα 2020.

Έδωσε οδηγίες για τη συμπλήρωση του Ethics table παραπέμποντας σε σχετικούς οδηγούς και εγχειρίδια που είναι διαθέσιμα στην ιστοσελίδα της ΕΕ.

Στο πλαίσιο αυτό ο Μ. Κρητικός έδωσε πρακτικές συμβουλές στους ερευνητές για τη διαχείριση των κανονισμών για την ηθική και την προστασία προσωπικών δεδομένων στον Ορίζοντα 2020 στους διάφορους επιστημονικούς τομείς.

Ακολούθησε ο Δημοσθένης Ιωαννίδης από το Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης/Ινστιτούτο Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών, ο οποίος παρουσίασε το έργο ACTIBIO (FP7), το οποίο στόχευε στην ταυτοποίηση και ασφαλέστερη πρόσβαση σε χώρους υψίστης ασφαλείας με την χρήση καινοτόμων βιομετρικών χαρακτηριστικών, καθώς και στην αναγνώριση καταστάσεων στις οποίες ο χρήστης μπορεί να βρίσκεται σε κίνδυνο.

Αντλώντας από την εμπειρία του μίλησε για τη Συμβουλευτική Επιτροπής Ηθικής, τη συνεργασία με τοπικές ηθικές επιτροπές και τη Γνωστοποίηση και Άδεια από την Αρχή Προστασίας Δεδομένων με άξονα την προστασία δεδομένων και τα ηθικά ζητήματα.

Επίσης, ανέλυσε τη μελέτη περίπτωσης του έργου ACTIBIO από το στάδιο της υποβολή της πρότασης μέχρι την υλοποίηση.

Για την Ανοικτή Πρόσβαση στις επιστημονικές δημοσιεύσεις στον Ορίζοντα 2020 μίλησε η Δρ Βικτωρία Τσουκαλά, από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης.

Η Β. Τσουκαλά αναφέρθηκε στα πολυδιάστατη σημασία της ανοικτής πρόσβασης, η οποία ορίζεται ως η ελεύθερη, άμεση, διαρκή και απαλλαγμένη από τέλη και περιορισμούς διαδικτυακή πρόσβαση σε ψηφιακό επιστημονικό περιεχόμενο που επιτρέπει την επανάχρηση, και εξήγησε τις σχετικές απαιτήσεις του Ορίζοντα 2020 και τι πρέπει να πράξουν οι ερευνητές για να παρέχουν με ανοικτή πρόσβαση τα αποτελέσματα των έργων στα οποία συμμετέχουν.

Η Δρ Μαρίνα Αγγελάκη, από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης πραγματοποίησε ομιλία με θέμα "H Aνοικτή Πρόσβαση στα Επιστημονικά δεδομένα στον Ορίζοντα 2020". Διευκρίνισε ότι ο όρος "επιστημονικά δεδομένα" αναφέρεται σε πληροφορίες, και ειδικότερα σε δεδομένα ή αριθμούς, που συλλέγονται με στόχο την εξέταση και τη χρήση τους ως βάση για ανάπτυξη συλλογισμών, υπολογισμών ή συζήτησης.

Η Μ. Αγγελάκη επισήμανε τις θεματικές περιοχές που αφορά η πιλοτική δράση για την Ανοικτή Πρόσβαση στα επιστημονικά δεδομένα στον Ορίζοντα 2020, ποια επιστημονικά δεδομένα αφορά, ποιες είναι οι υποχρεώσεις των ερευνητών, καθώς και ποιο είναι το Σχέδιο Διαχείρισης των Δεδομένων (Data Management Plan/DMP).

Τέλος, ομιλητές και συμμετέχοντες πραγματοποίησαν ενδιαφέρουσα συζήτηση για τα ζητήματα που εγείρονται σχετικά με την ηθική στην έρευνα, καθώς και για τις υποχρεώσεις των ερευνητών με βάση τις πρόσφατες εξελίξεις και ανακοινώσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον Ορίζοντα 2020.

Τα βίντεο των ομιλιών και οι παρουσιάσεις της εκδήλωσης είναι διαθέσιμα στη διεύθυνση: http://www.ekt.gr/news/events/ekt/2015-11-27/eisig.html