Η επιστήμη επωφελείται από τον τρόπο έκθεσης που έχει να προσφέρει η τηλεόραση

Peter Leonard

Παραγωγός και Σκηνοθέτης

Τεύχος 65 | Μάρ.-Απρ. 2008

Συνέντευξη

O Peter Leonard, παραγωγός και σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ “Most of the Universe is Missing” που τιμήθηκε με το Βραβείο Διάδοσης της Επιστημονικής Γνώσης, μιλά για την επικοινωνία της επιστήμης με το ευρύ κοινό και για τα οφέλη που έχει και για τις δύο πλευρές.

Πρόσφατα απονεμήθηκε το Βραβείο διάδοσης της ευρωπαϊκής επιστημονικής γνώσης στο ντοκιμαντέρ σας "Most of the Universe is Missing". Τι σημαίνει το βραβείο αυτό για εσάς και το έργο σας;

Ο κύριος λόγος για τον οποίο η κατάκτηση του βραβείου αυτού αποτέλεσε πηγή βαθιάς ικανοποίησης είναι η αναγνώριση που αποδίδεται στην ομάδα που έκανε αυτήν την ταινία. Η διαδικασία δημιουργίας τηλεοπτικών ντοκιμαντέρ έχει καλύτερο αποτέλεσμα όταν αφορά πραγματικά συνεργατική δουλειά. Επίσης, είχα πάντα την εντύπωση (πολύ πριν προκύψει κάποιο βραβείο) ότι το 'Most of our Universe is Missing' είναι στο σύνολό του σημαντικότερο από το άθροισμα των επιμέρους τμημάτων του, λόγω της δουλειάς της πολύ ταλαντούχας ομάδας με την οποία είχα την τιμή να συνεργαστώ.

Ως προς το τεχνικό κομμάτι, οφείλω πολλά στον εικονολήπτη Steve Moss, του οποίου οι ιδέες για τον φωτισμό προσέδωσαν στην ταινία ένα ανεπαίσθητο ύφος "φωτός- σκοταδιού", και στον μοντέρ Andy Worboys, του οποίου το ελαφρύ χέρι μετέτρεψε μια αρκετά περίπλοκη, τεχνική ταινία σε κάτι ενδιαφέρον να το βλέπεις και οπτικά. Ελπίζω πως η αναγνώριση που επιφέρει το βραβείο θα σημάνει ότι τα διάφορα μέλη της ομάδας θα γίνουν ακόμη πιο γνωστά. Ένα άλλο πολύ θετικό στοιχείο αφορά τα "σοβαρά" ντοκιμαντέρ ως είδος. Το βραβείο αυτό επιβεβαιώνει την πεποίθησή μας ότι υπάρχει ενδιαφέρον για τέτοιου είδους τηλεόραση.

Ποιες είναι οι κύριες δυσκολίες που συναντά κανείς όταν έχει να παρουσιάσει περίπλοκα επιστημονικά δεδομένα στο ευρύτερο κοινό; Πώς επιτυγχάνεται η ισορροπία μεταξύ της επιστημονικής ακρίβειας και της ψυχαγωγίας;

Πρώτον, η επιστημονική ακρίβεια και η ψυχαγωγία μπορούν να συνυπάρχουν. Επικρατεί η εντύπωση –που η ίδια η ερώτηση την εκφράζει εύγλωττα- ότι δεν μπορεί να υπάρξει "πραγματική επιστήμη" που να είναι από μόνη της ψυχαγωγική, ευχάριστη – η "πραγματική" επιστήμη είναι οπωσδήποτε βαρετή! Για αυτό το λόγο (κατά τη γνώμη μου) η συντριπτική πλειοψηφία των "επιστημονικών εκπομπών" στην τηλεόραση έχουν να κάνουν με "επιστήμη κατά το Χόλιγουντ" ή παρουσιάζουν αποκλειστικά και μόνο "πειράματα" που στη ουσία έγκεινται απλώς στην ανατίναξη πραγμάτων.

Νομίζω πως μερικές φορές υπάρχει η τάση στην τηλεόραση να υποθέτουμε ότι ο τηλεθεατής είναι λίγο λιγότερο έξυπνος από εκείνον που φτιάχνει την εκπομπή. Υποπτεύομαι ότι αυτή η ανισορροπία ευνοεί συνήθως τον τηλεθεατή! Αντιμετωπίζουμε συγκαταβατικά τους άλλους, θέτοντας σε κίνδυνο τα δικά μας έργα – οπότε υποθέτω ότι η σύντομη απάντηση είναι ότι όταν ένα θέμα είναι αρκούντως ενδιαφέρον ώστε να παρουσιαστεί σε ντοκιμαντέρ, τότε δε θα πρέπει να χρειάζεται τόση πολλή "ψυχαγωγία" για να "χρυσωθεί το χάπι".

Πώς αντιμετωπίζετε τον κίνδυνο της υπερ-απλούστευσης;

Ως ένα βαθμό, το πρόβλημα της υπερ-απλούστευσης συνδέεται με την παγίδα του να συμπεριφέρεσαι συγκαταβατικά στον τηλεθεατή (βλ. προηγούμενη απάντηση) - αλλά σε ένα πιο ουσιώδες επίπεδο έχει να κάνει με την αλήθεια. Δε νομίζω ότι είναι δυνατόν να καλύψεις ένα θέμα ή μια ιδέα βασιζόμενος στην αλήθεια και να "υπερ-απλουστεύεις" συγχρόνως. Όταν ένα θέμα μπορεί να παρουσιαστεί σε ένα ντοκιμαντέρ μόνο εάν απλουστευθεί τόσο ώστε να γίνει αγνώριστο, τότε ίσως η τηλεόραση να μην είναι το σωστό μέσο για αυτό!

Η δουλειά σας έγινε δεκτή με μεγάλο ενθουσιασμό από τους θεατές. Ποιες είναι οι αντιδράσεις της επιστημονικής κοινότητας;

Σε γενικές γραμμές πολύ καλές - οι επιστήμονες βλέπουν όλο και με μεγαλύτερη συμπάθεια τις ανάγκες της τηλεόρασης, και κυρίως αναγνωρίζουν ότι η επιστήμη επωφελείται από τον τρόπο έκθεσης που έχει να προσφέρει η τηλεόραση.

http://cordis.europa.eu/greece/interviews_new39.htm