Participant portal για την υποβολή προτάσεων
Η εναρκτήρια εκδήλωση του "Ορίζοντα 2020" στην Ελλάδα
Το ΕΚΤ Εθνικό Σημείο Επαφής για το πρόγραμμα "Ορίζοντας 2020"
Ο Ορίζοντας 2020 αποτελεί το μεγαλύτερο χρηματοδοτικό πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Έρευνα και την Καινοτομία με προϋπολογισμό περίπου 80 δισ. ευρώ διαθέσιμα σε διάστημα επτά χρόνων, από το 2014 μέχρι το 2020, χωρίς να υπολογίζονται οι ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις που θα προσελκύσουν αυτά τα χρήματα. Υπόσχεται περισσότερες ανακαλύψεις και παγκόσμιες πρωτιές, καθώς επιδιώκει τη μεταφορά σπουδαίων ιδεών από το εργαστήριο στην αγορά.
Ο Ορίζοντας 2020, που αποτελεί τη συνέχεια του 7ου Προγράμματος Πλαίσιο, είναι το χρηματοδοτικό εργαλείο για την εφαρμογή της "Ένωσης Καινοτομίας", μία από τις βασικές πρωτοβουλίες της στρατηγικής "Ευρώπη 2020" που έχει ως στόχο τη διασφάλιση της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης.
Οι ηγέτες της Ευρώπης και τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υποστηρίζουν πολιτικά το πρόγραμμα, αφού θεωρείται ότι θα προωθήσει την οικονομική ανάπτυξη και θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας. Συμφωνούν ότι η έρευνα αποτελεί επένδυση για το μέλλον και έτσι αυτή τοποθετείται στο επίκεντρο του σχεδίου της ΕΕ προς μία έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομία. Το πρόγραμμα δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην επιστημονική αριστεία, τη βιομηχανική υπεροχή και την αντιμετώπιση κοινωνικών προκλήσεων.
Στόχος του Ορίζοντα 2020 είναι να εξασφαλιστεί ότι η Ευρώπη παράγει επιστημονική έρευνα παγκόσμιου επιπέδου, ξεπερνά τα εμπόδια στην καινοτομία και καθιστά τη συνεργασία μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα ευκολότερη στην επίτευξη της καινοτομίας. Προτεραιότητα του νέου προγράμματος είναι η μεταφορά των επιστημονικών επιτευγμάτων σε καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες, τα οποία προσφέρουν επιχειρηματικές ευκαιρίες και βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των Ευρωπαίων πολιτών.
Δομή του Ορίζοντα 2020
Ο Ορίζοντας 2020 (Ηorizon 2020), το νέο πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη χρηματοδότηση δράσεων Έρευνας και Καινοτομίας για την περίοδο 2014-2020, αποτελεί το μεγαλύτερο ενιαίο πρόγραμμα χρηματοδότησης της έρευνας παγκοσμίως, με προϋπολογισμό περίπου 80 δισ. ευρώ, και αποσκοπεί στην ενδυνάμωση της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης. Το πρόγραμμα υποστηρίζει τη στρατηγική "Ευρώπη 2020" που αναδεικνύει την έρευνα και την καινοτομία ως κεντρικούς μοχλούς για την έξυπνη, βιώσιμη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη, στοχεύοντας παράλληλα στην αποτελεσματική αντιμετώπιση σημαντικών κοινωνικών προκλήσεων.
Ο Ορίζοντας 2020 θα συμβάλει στην οικοδόμηση μιας κοινωνίας και μιας οικονομίας που βασίζονται στη γνώση και την καινοτομία σε ολόκληρη την Ένωση, προσελκύοντας πρόσθετη χρηματοδότηση της έρευνας, της ανάπτυξης και της καινοτομίας, και συμβάλλοντας στην επίτευξη των στόχων της έρευνας και της καινοτομίας περιλαμβανομένου και του στόχου του 3% της ΑΕγχΠ για την έρευνα και την ανάπτυξη σε ολόκληρη την Ένωση έως το 2020. Με τον τρόπο αυτόν θα στηρίξει την υλοποίηση της στρατηγικής "Ευρώπη 2020" και άλλων πολιτικών της Ένωσης, καθώς και την επίτευξη και λειτουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ΕΧΕ).
Αυτός ο στόχος επιδιώκεται μέσω τριών αλληλοενισχυόμενων προτεραιοτήτων που αφορούν την επιστήμη αριστείας, τη βιομηχανική υπεροχή και τις κοινωνικές προκλήσεις, όπου η καθεμία περιλαμβάνει ένα σύνολο ειδικών στόχων. Οι εν λόγω προτεραιότητες θα υλοποιηθούν με αδιάλειπτο τρόπο, ώστε να ενισχυθούν οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των διαφόρων ειδικών στόχων, να αποφευχθεί η αλληλεπικάλυψη προσπαθειών και να ενισχυθεί ο συνδυασμένος αντίκτυπός τους.
Αξιοσημείωτη είναι η εισαγωγή της νέας προσέγγισης των κοινωνικών προκλήσεων σε συγκεκριμένους τομείς, οι οποίες θα εξεταστούν αναλυτικότερα παρακάτω. Με αυτό τον τρόπο ο Ορίζοντας 2020 αντικατοπτρίζει τις πολιτικές προτεραιότητες της στρατηγικής Ευρώπη 2020 και ταυτόχρονα αντιμετωπίζει σημαντικές ανησυχίες που μοιράζονται οι πολίτες.
Ο Ορίζοντας 2020 είναι ανοικτός σε όλους τους οργανισμούς που δραστηριοποιούνται σε θέματα έρευνας και καινοτομίας, με μια απλή δομή η οποία μειώνει τη γραφειοκρατία, έτσι ώστε οι συμμετέχοντες να μπορούν να επικεντρωθούν στα πραγματικά σημαντικά σημεία των έργων τους. Η προσέγγιση αυτή εξασφαλίζει ότι τα νέα έργα θα ξεκινούν πιο γρήγορα και, επομένως, θα αποφέρουν αποτελέσματα σε λιγότερο χρόνο.
Η δομή του προγράμματος "Ορίζοντας 2020" στηρίζεται στους παρακάτω τρεις βασικούς άξονες, και τους ειδικούς στόχους του καθένα:
Επιστημονική Αριστεία (Εxcellent Science):
Επιστημονική έρευνα υψηλού επιπέδου με παγκοσμίου εμβέλειας ερευνητικές υποδομές που θα οδηγήσουν στις τεχνολογίες του μέλλοντος, και με στόχο την προσέλκυση στην ΕΕ των καλύτερων επιστημόνων στον κόσμο.
O άξονας αυτός αποσκοπεί στην ενίσχυση και επέκταση της αριστείας της επιστημονικής βάσης της Ένωσης και στην εδραίωση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ΕΧΕ), προκειμένου το σύστημα έρευνας και καινοτομίας της Ένωσης να καταστεί ανταγωνιστικότερο σε παγκόσμια κλίμακα. Συνίσταται σε τέσσερις ειδικούς στόχους:
α) Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (European Research Council, ERC) παρέχει ελκυστική και ευέλικτη χρηματοδότηση, ώστε ταλαντούχοι και δημιουργικοί μεμονωμένοι ερευνητές και οι ομάδες τους να συμμετέχουν στα πλέον υποσχόμενα πεδία στην αιχμή της επιστήμης, με βάση τον ανταγωνισμό σε επίπεδο Ένωσης.
Συγκεκριμένα, δικαίωμα συμμετοχής έχουν ερευνητές από την ΕΕ και Τρίτες Χώρες, από όλο τον κόσμο, ενώ η έρευνά τους θα πραγματοποιείται στην Ευρώπη, η οποία ενισχύει το χαρακτηρισμό της ως έναν ελκυστικό τόπο για επιστημονική σταδιοδρομία. Το ERC ενισχύει έρευνα υψηλού ρίσκου η οποία αποφέρει υψηλό κέρδος, με σκοπό να προωθεί την πρωτοποριακή έρευνα από τους καλύτερους ερευνητές όλου του κόσμου.
β) Οι μελλοντικές και νεοεμφανιζόμενες τεχνολογίες (FET) ενισχύουν τη συνεργατική έρευνα με σκοπό την επέκταση της ικανότητας της Ευρώπης για προηγμένες καινοτομίες που επιφέρουν παραδειγματικές μεταβολές. Προωθούν την επιστημονική συνεργασία μεταξύ επιστημονικών κλάδων σε ρηξικέλευθες νέες ιδέες υψηλού κινδύνου και επιταχύνουν την ανάπτυξη των πλέον υποσχόμενων νεοεμφανιζόμενων πεδίων της επιστήμης και της τεχνολογίας, καθώς και την πανευρωπαϊκή διάρθρωση των αντίστοιχων επιστημονικών κοινοτήτων.
γ) Οι δράσεις "Marie Skłodowska-Curie" (MSCA) προσφέρουν ελκυστικές ευκαιρίες επιστημονικής σταδιοδρομίας και ανταλλαγής γνώσεων, τόσο σε μεμονωμένους ερευνητές όσο και σε οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στην έρευνα, μέσω της διασυνοριακής και διατομεακής κινητικότητας των ερευνητών, προκειμένου να προετοιμαστούν καλύτερα για την αντιμετώπιση των σημερινών και μελλοντικών κοινωνικών προκλήσεων.
Οι δράσεις MSCA, προωθούν τη συνεργασία μεταξύ ΜΜΕ ή άλλων επιχειρήσεων και ακαδημαϊκών ερευνητικών οργανισμών, την πρόσβαση στον εξοπλισμό τους, και την ενσωμάτωση εξειδικευμένων ερευνητών στα ερευνητικά έργα της επιχείρησης. Η μεταφορά πρωτοποριακής επιστήμης και τεχνολογίας από τις δημιουργικές ακαδημαϊκές ομάδες στις ΜΜΕ αποτελεί βασικό στοιχείο της επιτυχημένης καινοτομίας.
δ) Οι ερευνητικές υποδομές, συμπεριλαμβανομένων των ηλεκτρονικών υποδομών, αναπτύσσουν και στηρίζουν ευρωπαϊκές ερευνητικές υποδομές αριστείας και τις βοηθούν να συμβάλουν στον ΕΧΕ, προωθώντας το καινοτόμο δυναμικό τους, προσελκύοντας διεθνούς επιπέδου ερευνητές, εκπαιδεύοντας το ανθρώπινο κεφάλαιό τους, και συμπληρώνοντας τα ανωτέρω με τη σχετική πολιτική της Ένωσης και τη διεθνή συνεργασία.
Βιομηχανική Υπεροχή (Ιndustrial Leadership):
Στρατηγική επένδυση σε καίριας σημασίας τεχνολογίες, όπως νανοτεχνολογία-μικροηλεκτρονική, συμμετοχή ιδιωτικού τομέα, δημιουργία καινοτόμων επιχειρήσεων, με στόχο να γίνει η Ευρώπη ελκυστικός χώρος για επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία.
Ο άξονας αυτός αποσκοπεί να επιταχύνει την ανάπτυξη των τεχνολογιών και των καινοτομιών που θα στηρίξουν τις επιχειρήσεις του μέλλοντος και να βοηθήσει τις καινοτόμες ευρωπαϊκές ΜΜΕ να μετεξελιχθούν σε παγκοσμίως πρωτοπόρες εταιρίες. Συνίσταται σε τρεις ειδικούς στόχους:
α) Ο ειδικός στόχος "Υπεροχή στις τεχνολογίες ευρείας εφαρμογής και τις βιομηχανικές τεχνολογίες" παρέχει ειδική στήριξη στην έρευνα, την ανάπτυξη και επίδειξη, και κατά περίπτωση την τυποποίηση και πιστοποίηση των τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ), της νανοτεχνολογίας, των προηγμένων υλικών, της βιοτεχνολογίας, της προηγμένης επεξεργασίας και μεταποίησης και του διαστήματος. Δίνεται έμφαση στις αλληλεπιδράσεις και στη σύγκλιση εντός και μεταξύ διαφορετικών τεχνολογιών, καθώς και στη συνάφειά τους με τις κοινωνικές προκλήσεις. Η δέουσα εξέταση των αναγκών των χρηστών λαμβάνεται υπόψη σε όλα τα ανωτέρω πεδία.
β) Ο ειδικός στόχος "Πρόσβαση σε κεφάλαια κινδύνου" αποσκοπεί να υπερκεραστούν οι ελλείψεις όσον αφορά τη διαθεσιμότητα χρηματοδότησης μέσω πίστωσης και εισφοράς ιδίων κεφαλαίων για καινοτόμες εταιρίες και έργα με μοχλό την Ε&Α και την καινοτομία σε όλα τα στάδια ανάπτυξης. Μαζί με τις χρηματοδοτήσεις του προγράμματος "Ανταγωνιστικότητα επιχειρήσεων και ΜΜΕ" (COSME) (2014-2020) αναμένεται να λειτουργήσει ως καταλύτης για την προσέλκυση ιδιωτικών χρηματοδοτήσεων και να στηρίξει την ανάπτυξη κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου σε επίπεδο Ένωσης.
γ) Ο ειδικός στόχος "Καινοτομία στις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (ΜΜΕ)" παρέχει προσαρμοσμένη στις ανάγκες των ΜΜΕ στήριξη, προκειμένου να τονωθούν όλες οι μορφές καινοτομίας στις ΜΜΕ, με στόχο εκείνες που έχουν δυνατότητες να αναπτυχθούν και να διεθνοποιηθούν στην ενιαία αγορά και πέραν αυτής. Στόχος είναι η συμπλήρωση του κενού στη χρηματοδότηση έρευνας και καινοτομίας υψηλού κινδύνου στα πρώιμα στάδια, η προώθηση επαναστατικών καινοτομιών, καθώς και η μεγαλύτερη εμπορική αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων στον ιδιωτικό τομέα. Σε αυτό τον ειδικό στόχο θα μπορούν να υποβάλλουν αιτήσεις για χρηματοδότηση και στήριξη μόνοι οι ΜΜΕ, οι οποίες θα διαμορφώνουν συνεργασίες σύμφωνα με τις ανάγκες τους, συμπεριλαμβανομένης της υπεργολαβίας εργασιών Ε&Α.
Κοινωνικές Προκλήσεις (Societal Challenges):
Αντιμετώπιση σημαντικών κοινωνικών προκλήσεων, όπως η γήρανση πληθυσμού, η εξάντληση ενεργειακών πόρων, η αντιμετώπιση κλιματικής αλλαγής, λαμβάνοντας υπόψη τους κυριότερους κοινωνικούς προβληματισμούς και δίνοντας έμφαση στην εφαρμοσμένη επιστήμη.
Ο άξονας αυτός ανταποκρίνεται άμεσα στις πολιτικές προτεραιότητες και στις κοινωνικές προκλήσεις που προσδιορίστηκαν στη στρατηγική "Ευρώπη 2020" και αποσκοπούν στην τόνωση της κρίσιμης μάζας προσπαθειών στην έρευνα και καινοτομία που χρειάζονται για την επίτευξη των στόχων πολιτικής της Ένωσης.
Όλες οι δραστηριότητες εφαρμόζουν μια προσέγγιση με βάση τις προκλήσεις, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει τη βασική έρευνα, την εφαρμοσμένη έρευνα, τη μεταφορά γνώσης ή καινοτομίας, με επίκεντρο τις πολιτικές προτεραιότητες, χωρίς να προκαθορίζουν την ακριβή επιλογή τεχνολογιών ή λύσεων που θα πρέπει να αναπτυχθούν. Επιπλέον των τεχνολογικών λύσεων, δίνεται έμφαση στις μη τεχνολογικές, οργανωτικές και συστημικές καινοτομίες, καθώς και στην καινοτομία του δημοσίου.
Οι δραστηριότητες καλύπτουν ολόκληρο τον κύκλο, από τη βασική έρευνα έως την αγορά, με νέα εστίαση στις δραστηριότητες που είναι σχετικές με την καινοτομία, όπως τα πιλοτικά έργα, οι δραστηριότητες επίδειξης, οι κλίνες δοκιμών, η στήριξη των δημόσιων συμβάσεων, ο σχεδιασμός, η καινοτομία με γνώμονα τους τελικούς χρήστες, η κοινωνική καινοτομία, η μεταφορά γνώσεων και η πρόσληψη των καινοτομιών από την αγορά, και η τυποποίηση.
Η χρηματοδότηση επικεντρώνεται στους ακόλουθους ειδικούς στόχους:
α) Υγεία, δημογραφική αλλαγή και ευεξία
β) Επισιτιστική ασφάλεια, βιώσιμη γεωργία και δασοκομία, έρευνα στον τομέα της θάλασσας, της ναυτιλίας, και των εσωτερικών υδάτων, και βιοοικονομία
γ) Ασφαλής, καθαρή και αποδοτική ενέργεια
δ) Έξυπνες, οικολογικές και ενοποιημένες μεταφορές
ε) Δράση για το κλίμα, περιβάλλον, αποδοτικότητα πόρων και πρώτες ύλες
στ) Η Ευρώπη σε ένα μεταβαλλόμενο κόσμο - πολυδεκτικές, καινοτόμες και στοχαστικές κοινωνίες
ζ) Ασφαλείς κοινωνίες - Προάσπιση της ελευθερίας και εγγύηση της ασφάλειας της Ευρώπης και των πολιτών της.
Επιπλέον ενότητα του Ορίζοντα 2020 αποτελεί η "Εξάπλωση της Αριστείας και Διεύρυνση της Συμμετοχής", όπου ειδικός στόχος είναι η πλήρης αξιοποίηση του ταλαντούχου ανθρώπινου δυναμικού της Ευρώπης και η διασφάλιση τόσο της μεγιστοποίησης των οφελών μιας οικονομίας καθοδηγούμενης από την καινοτομία όσο και της ευρείας κατανομής τους σε ολόκληρη την Ένωση, με βάση της αρχή της αριστείας.
Άλλη ξεχωριστή ενότητα του προγράμματος έχει τον τίτλο "Η Επιστήμη στην Κοινωνία και μαζί με την Κοινωνία". Ο στόχος είναι η οικοδόμηση αποτελεσματικής συνεργασίας μεταξύ της επιστήμης και της κοινωνίας, η προσέλκυση νέου ταλαντούχου ανθρώπινου δυναμικού στην επιστήμη και ο συνδυασμός της επιστημονικής αριστείας με την κοινωνική ευαισθητοποίηση και ευθύνη.
Οι μη πυρηνικές άμεσες δράσεις του Κοινού Κέντρου Ερευνών (JRC) θα αποτελούν, επίσης, αναπόσπαστο τμήμα του Ορίζοντα 2020, με σκοπό να παρέχουν ισχυρή και τεκμηριωμένη στήριξη στις πολιτικές της Ένωσης. Έχουν γνώμονα τις ανάγκες των πελατών και συμπληρώνονται από μελλοντοστραφείς δραστηριότητες.
Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (European Institute of Innovation and Technology, EIT) αποτελεί και αυτό ξεχωριστό τομέα ενδιαφέροντος για τον Ορίζοντα 2020. Συγκεκριμένα, ο ειδικός στόχος είναι η ολοκλήρωση του τριγώνου γνώσης που συγκροτείται από την έρευνα, την καινοτομία και την ανώτατη εκπαίδευση, και η ενίσχυση, με τον τρόπο αυτό, της ικανότητας της Ένωσης για καινοτομία, σε συνδυασμό με την αντιμετώπιση κοινωνικών προκλήσεων.
Τέλος, ειδικό στόχο συνιστά και η έρευνα για πυρηνική ενέργεια στο πλαίσιο της συνθήκης Euratom. Το πρόγραμμα Euratom αποσκοπεί στην πραγματοποίηση δραστηριοτήτων πυρηνικής έρευνας και εκπαίδευσης με έμφαση στη συνεχή βελτίωση της πυρηνικής ασφάλειας, της προστασίας και της ακτινοπροστασίας, και ιδίως την εν δυνάμει συμβολή στη μακροπρόθεσμη διαδικασία αφαίρεσης του άνθρακα από το ενεργειακό σύστημα κατά τρόπο ασφαλή, αποδοτικό και διασφαλισμένο έναντι έκνομων ενεργειών.
Άλλες Προτεραιότητες
Εκτός από τους παραπάνω ειδικούς στόχους του Ορίζοντα 2020, το πρόγραμμα θέτει και άλλες επιμέρους προτεραιότητες, οι οποίες είναι εμφανείς και μέσα από τον στρατηγικό σχεδιασμό. Ξεχωριστό ρόλο θα παίξουν οι έρευνες των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών, οι οποίες θα ενσωματωθούν πλήρως σε κάθε προτεραιότητα του προγράμματος και σε όλους τους ειδικούς στόχους και θα συμβάλουν στην τεκμηριωμένη χάραξη πολιτικής σε διεθνές, ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Επιπλέον, επιδιώκεται η ενίσχυση της σχέσης μεταξύ επιστήμης και κοινωνίας, καθώς και της προαγωγής της υπεύθυνης έρευνας και καινοτομίας και της επιστημονικής εκπαίδευσης και νοοτροπίας.
Αξιοσημείωτο είναι ότι θα διασφαλιστεί ανοικτή πρόσβαση σε επιστημονικές δημοσιεύσεις, αλλά και σε ερευνητικά δεδομένα που προκύπτουν από δημόσια χρηματοδοτούμενη έρευνα στο πλαίσιο του Ορίζοντα 2020. Η ανοικτή πρόσβαση στα ερευνητικά αποτελέσματα του προγράμματος (δημοσιεύσεις και δεδομένα) θα υλοποιηθεί από το σχετικό πιλοτικό πρόγραμμα της ΕΕ, με την υποστήριξη του έργου OpenAIRE, στο οποίο συμμετέχει το ΕΚΤ, ως Εθνικό Κέντρο Ανοικτής Πρόσβασης στην Ελλάδα.
Η προαγωγή της ισότητας των φύλων στην επιστήμη και την καινοτομία αποτελεί δέσμευση της Ένωσης. Στον Ορίζοντα 2020 η ισότητα των φύλων θα αντιμετωπιστεί ως οριζόντιο ζήτημα προκειμένου να αποκατασταθούν οι ανισορροπίες μεταξύ γυναικών και ανδρών και προκειμένου να ενσωματωθεί η διάσταση του φύλου στον προγραμματισμό και το περιεχόμενο της έρευνας και της καινοτομίας.
Προτεραιότητες αποτελούν η διεύρυνση της συμμετοχής και η διεθνής συνεργασία. Οι δραστηριότητες θα συμβάλουν στη μείωση του χάσματος έρευνας και καινοτομίας, καθώς οι δυνατότητες των κρατών μελών, παρά την όποια πρόσφατη σύγκλιση, παραμένουν πολύ διαφορετικές, με μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ των "πρωτοπόρων της καινοτομίας" και των "μέτριων καινοτόμων". Παράλληλα, η διεθνής συνεργασία με τρίτες χώρες και με διεθνείς, περιφερειακούς ή παγκόσμιους οργανισμούς είναι απαραίτητη για την αποτελεσματική αντιμετώπιση πολλών ειδικών στόχων. Ο Ορίζοντας 2020 επιδιώκει τη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ ανακάλυψης και εφαρμογής στην αγορά, καταλήγοντας στην εμπορική αξιοποίηση και διάθεση των ιδεών, εφόσον κριθεί σκόπιμο.
Τέλος, ο Ορίζοντας 2020 θα υλοποιηθεί κατά τρόπο που να είναι συμπληρωματικό με άλλα χρηματοδοτικά προγράμματα και πολιτικές της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (πόροι ESIF), της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής, του προγράμματος για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (COSME) (2014-2020), του προγράμματος Erasmus+ και του προγράμματος LIFE.
Participant portal για την υποβολή προτάσεων
Το Participant portal, η κεντρική διαδικτυακή πλατφόρμα για την χρηματοδότηση έρευνα και καινοτομίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, λειτουργεί ως το ενιαίο σημείο εισόδου για όλες τις αλληλεπιδράσεις σχετικά με τα ευρωπαϊκά προγράμματα έρευνα και καινοτομίας που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ. Προσφέρει υπηρεσίες και εργαλεία που διευκολύνουν την παρακολούθηση και τη διαχείριση των σχετικών προτάσεων και των έργων, κατά τη διάρκεια όλου του κύκλου ζωής τους.
Το Participant portal είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για όσους ενδιαφέρονται να βρουν και να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση για έργα έρευνας και καινοτομίας στο πλαίσιο του Ορίζοντα 2020. Πιο συγκεκριμένα, η διαδικτυακή πύλη Participant portal είναι η μόνη έγκυρη πύλη δημοσίευσης των προκηρύξεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για προγράμματα έρευνας και καινοτομίας, από τον Ιούλιο του 2011. Φιλοξενεί επίσης, την υπηρεσία κατάθεσης προτάσεων, η οποία επιτρέπει την ηλεκτρονική κατάθεση των έργων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Μέσω του Participant portal οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να πραγματοποιήσουν εγγραφή του οργανισμού τους και να προμηθευτούν τον κωδικό τους (Participant Identification Code). Επιπλέον, παρέχει υπηρεσίες διαχείρισης για το κάθε έργο και τα δεδομένα του οργανισμού, καθώς και πληροφορίες για τις διαδικασίες.
Διαδικασία χρηματοδότησης
Οι δυνατότητες χρηματοδότησης στο πλαίσιο του προγράμματος "Ορίζοντας 2020" καθορίζονται σε προγράμματα εργασίας που δημοσιεύονται στην ψηφιακή πύλη της ΕΕ για τη χρηματοδότηση της έρευνας, η οποία έχει επανασχεδιαστεί για ταχύτερες διαδικασίες και χωρίς τη χρήση χαρτιού. Οι ενδιαφερόμενοι θα βρουν επίσης μια πιο απλουστευμένη αρχιτεκτονική και χρηματοδότηση του προγράμματος, ένα ενιαίο σύνολο κανόνων, και λιγότερους δημοσιονομικούς και λογιστικούς ελέγχους.
Οι προθεσμίες για την κατάθεση προτάσεων είναι διαφορετικές και συγκεκριμένες, ανάλογα με την κάθε προκήρυξη. Όλες οι αιτήσεις πραγματοποιούνται μέσω του Participant Portal, και στη συνέχεια, επιλέγονται οι προτάσεις μετά από την αξιολόγησή τους από ανεξάρτητους αξιολογητές. Η χρηματοδότηση από τον Ορίζοντα 2020 βασίζεται σε ανταγωνιστικές προκηρύξεις, ανοικτές σε όλους τους δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας, ακόμα και σε οργανισμούς ή άτομα εκτός ΕΕ που ενδιαφέρονται να εργαστούν στην Ευρώπη.
Οι συμφωνίες επιχορήγησης υπογράφονται μεταξύ της ΕΕ και των οργανισμών που υπέβαλαν τις επιτυχημένες προτάσεις. Οι οργανισμοί λαμβάνουν προχρηματοδότηση κατά την έναρξη του έργου, ενώ οι περαιτέρω πληρωμές πραγματοποιούνται μετά από την αποδοχή των ενδιάμεσων και τελικών εκθέσεων προόδου.
Τα έργα συγχρηματοδοτούνται από την ΕΕ και τους συμμετέχοντες. Για τα έργα έρευνας και ανάπτυξης, το ποσοστό της συνεισφοράς της ΕΕ ενδέχεται να είναι μέχρι και 100% των επί του συνόλου των επιλέξιμων δαπανών. Για τα έργα καινοτομίας έως το 70% του κόστους, με εξαίρεση τα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα νομικά πρόσωπα τα οποία μπορούν επίσης να λάβουν έως και 100%, σε αυτές τις ενέργειες. Η Επιτροπή έχει δεσμευθεί να μειώσει στον Ορίζοντα 2020 τον χρόνο επιχορήγησης (που ορίζεται ως η διοικητική περίοδο μεταξύ της υποβολής της πρότασης και την υπογραφή της συμφωνίας επιχορήγησης) με ανώτατο όριο αυτό των 8 μηνών, εκτός από δεόντως αιτιολογημένες έκτακτες περιπτώσεις και τις δράσεις του ERC.
Οι πρώτες προσκλήσεις υποβολής έργων, προϋπολογισμού 15 δισ. ευρώ
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε τον Δεκέμβριο 2013 τις πρώτες προσκλήσεις υποβολής έργων στο πλαίσιο του προγράμματος "Ορίζοντας 2020" για την έρευνα και την καινοτομία. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει 12 τομείς στους οποίους εστιάζει η δράση κατά το διάστημα 2014-2015 και η χρηματοδότηση, η οποία ξεπερνάει τα 15 δισ. ευρώ μέσα στην επόμενη διετία, αποσκοπεί στην τόνωση της ευρωπαϊκής οικονομίας της γνώσης, στη χρηματοδότηση της έρευνας για γενικής εφαρμογής και βιομηχανικές τεχνολογίες, στη χρηματοδότηση καινοτόμων μικρομεσαίων επιχειρήσεων και στην αντιμετώπιση ζητημάτων για τη βελτίωση της ζωής των πολιτών. Οι περισσότερες προσκλήσεις που αφορούν τον προϋπολογισμό του 2014 είναι ήδη ανοικτές για την υποβολή έργων, ενώ πρόκειται να ακολουθήσουν και άλλες εντός του έτους.
Το 2014 ο συνολικός προϋπολογισμός της ΕΕ για την έρευνα, που περιλαμβάνει τα προαναφερθέντα κονδύλια και τις διοικητικές δαπάνες, ανέρχεται περίπου σε 9,3 δισ. ευρώ, ενώ το 2015 θα αυξηθεί σε 9,9 δισ. ευρώ. Για πρώτη φορά, η Επιτροπή καθορίζει τις προτεραιότητες χρηματοδότησης για δύο χρόνια, παρέχοντας στους ερευνητές και τις επιχειρήσεις μεγαλύτερη βεβαιότητα όσον αφορά την ευρωπαϊκή πολιτική για την έρευνα.
Αναλυτικότερα για τους τρεις βασικούς άξονες του προγράμματος "Ορίζοντας 2020", ο προϋπολογισμός για την Επιστημονική Αριστεία ανέρχεται σε περίπου 3 δισ. ευρώ, στα οποία περιλαμβάνονται υποτροφίες 1,7 δισ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας για επιστήμονες υψηλού επιπέδου και 800 εκατ. ευρώ για υποτροφίες Marie Curie για νεότερους ερευνητές. Για τη Βιομηχανική Υπεροχή διατίθενται 1,8 δισ. ευρώ για την υποστήριξη της βιομηχανικής υπεροχής της Ευρώπης σε τομείς όπως οι ΤΠΕ, οι νανοτεχνολογίες, οι προηγμένες τεχνολογίες μεταποίησης, η ρομποτική, οι βιοτεχνολογίες και το διάστημα.
Τέλος, για τις Κοινωνικές Προκλήσεις διατίθενται 2,8 δισ. ευρώ για καινοτόμα σχέδια που αφορούν τις επτά κοινωνικές προκλήσεις του προγράμματος "Ορίζοντας 2020", όπως υγεία, γεωργία, ναυτιλία και βιοοικονομία, ενέργεια, μεταφορές, δράση για το κλίμα, περιβάλλον, αποδοτικότητα των πόρων και πρώτες ύλες, σκεπτόμενες κοινωνίες και ασφάλεια.
Η εναρκτήρια εκδήλωση του "Ορίζοντα 2020" στην Ελλάδα
Η εναρκτήρια εκδήλωση του νέου Ευρωπαϊκού Προγράμματος για την Έρευνα και Καινοτομία "Ορίζοντας 2020" πραγματοποιήθηκε, την Παρασκευή 10 Ιανουαρίου 2014, στο Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών "Δημόκριτος". Την εκδήλωση διοργάνωσε η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας, στο πλαίσιο της Ελληνικής Προεδρίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014. Την εκδήλωση τίμησε με την παρουσία του ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, κ. Κάρολος Παπούλιας.
Σε χαιρετισμό του ο Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, κ. Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος τόνισε ότι "το νέο Πρόγραμμα Έρευνας και Καινοτομίας "Ορίζοντας 2020" είναι ένα από τα εργαλεία της EΕ, το οποίο αναμένεται να συμβάλει στην καταπολέμηση της κρίσης μέσω της ανάπτυξης της "Οικονομίας της Γνώσης" και στην ενίσχυση των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων της Ένωσης, σε παγκόσμιο επίπεδο. Η Ελλάδα μπορεί να αποκτήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στους Τομείς Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας. Μέσα από την ενίσχυση του ερευνητικού δυναμικού, δηλαδή κρατώντας τους ερευνητές στη χώρα μας και προσελκύοντας νέους, με στόχο την "Ελλάδα της Καινοτομίας" για το 2020".
Στη συνέχεια, ο Γενικός Γραμματέας Έρευνας και Τεχνολογίας Δρ. Χρήστος Βασιλάκος ανέφερε ότι "η ενίσχυση της Έρευνας και της Καινοτομίας, τόσο θεσμικά όσο και χρηματοδοτικά, αποτελεί τη βασική προϋπόθεση για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και μοχλό για την αύξηση της παραγωγικότητας και της οικονομικής ανάπτυξης". Παράλληλα, υπογράμμισε ότι "Η Ελληνική Προεδρία θα εξασφαλίσει την ομαλή υλοποίηση του "Ορίζοντα 2020" από τις αρχές του 2014 και θα αναδείξει τον καταλυτικό του ρόλο για την ανάπτυξη, τη συμβολή του στη δημιουργία της ευρωπαϊκής οικονομίας του μέλλοντος, τη διασφάλιση της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό η Ελληνική Προεδρία καλείται να ολοκληρώσει το Πακέτο Καινοτομίας, το οποίο περιλαμβάνει νομοθετικές πράξεις, με τις οποίες αναμένεται η Ευρώπη να ενισχύσει την παγκόσμια ανταγωνιστικότητά της σε τομείς αιχμής και να δημιουργηθούν χιλιάδες θέσεις εργασίας".
Ακολούθησε η ομιλία της Maire Geoghegan-Quinn (Επίτροπος της ΕΕ, αρμόδια για την Έρευνα, Καινοτομία και Επιστήμη), η οποία υπογράμμισε ότι έρευνα και καινοτομία σημαίνει ανάπτυξη και απασχόληση. Επεσήμανε, επίσης, ότι το ευρωπαϊκό πρόγραμμα "Ορίζοντας 2020" με 80 δισ. ευρώ, ποσό αυξημένο κατά 30% σε σχέση με το προηγούμενο 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο, έχει ως κύρια χαρακτηριστικά την απλοποίηση διαδικασιών και τη συνοχή, και περιλαμβάνει "νέα εργαλεία" για την υποστήριξη και χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, για την κινητικότητα των ερευνητών, την Ευρωπαϊκή Αριστεία και τις μελλοντικές και αναδυόμενες Τεχνολογίες.
Αναφερόμενη, μάλιστα, στην Ελλάδα υπογράμμισε την επιτυχημένη συμμετοχή των ελληνικών ερευνητικών ομάδων στο προηγούμενο 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο, σε τομείς όπως οι ΤΠΕ, οι δράσεις Marie Curie, οι Μεταφορές και οι Νανοεπιστήμες-Νανοτεχνολογίες, ενώ αναφέρθηκε στις δυνατότητες που δίνουν στην προώθηση της ελληνικής έρευνας, οι νέες προκηρύξεις, ύψους 15 δισ. ευρώ για τα επόμενα δύο χρόνια.
Από την πλευρά της η Επίτροπος Μαρία Δαμανάκη, αρμόδια για θέματα Θαλάσσιας Πολιτικής και Αλιείας, τόνισε στην ομιλία της ότι "το πρόγραμμα Horizon 2020 έχει μια ιδιαίτερη διάσταση που αφορά στην παράκτια και θαλάσσια οικονομία. Η γαλάζια ανάπτυξη είναι πλέον σαφής προτεραιότητα για την έρευνα και καινοτομία στην ΕΕ (για την πρώτη διετία θα χρηματοδοτηθεί με 275 εκατ. ευρώ) και η Ελλάδα αποκτά νέες ευκαιρίες σε αυτό τον τομέα". Αναφερόμενη για παράδειγμα στην υδατοκαλλιέργεια, έναν στρατηγικό τομέα της ελληνικής οικονομίας, η Επίτροπος υπογράμμισε ότι η επιστημονική έρευνα μπορεί να βοηθήσει στην εισαγωγή νέων ειδών για καλλιέργεια, με περιβαλλοντικές τεχνικές και χαμηλού κόστους τεχνολογίες.
Το ΕΚΤ Εθνικό Σημείο Επαφής για το πρόγραμμα "Ορίζοντας 2020"
Τα Εθνικά Σημεία Επαφής (National Contact Points) είναι δομές που δημιουργούνται σε εθνικό επίπεδο στα κράτη-μέλη, οι οποίες παρέχουν καθοδήγηση, πρακτικές πληροφορίες και συμβουλευτικές και υποστηρικτικές υπηρεσίες σε όλα τα επίπεδα της συμμετοχής στον Ορίζοντα 2020. Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) διαθέτει μακρόχρονη εμπειρία ως Εθνικό Σημείο Επαφής για τα Προγράμματα Πλαίσιο και άλλα ανταγωνιστικά ευρωπαϊκά προγράμματα έρευνας.
Το ΕΚΤ λειτουργεί ως Εθνικό Σημείο Επαφής για το πρόγραμμα "Ορίζοντας 2020", υποστηρίζοντας τους ελληνικούς φορείς στη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα. Οι υπηρεσίες του ΕΚΤ απευθύνονται στο σύνολο της ελληνικής επιστημονικής και επιχειρηματικής κοινότητας σε πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, μικρομεσαίες επιχειρήσεις, φορείς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, και τοπική αυτοδιοίκηση. Στόχος είναι η αύξηση της ποιοτικής και ποσοτικής συμμετοχής των ελληνικών φορέων.
Συγκεκριμένα, το ΕΚΤ υποστηρίζει, ως Εθνικό Σημείο Επαφής, την ελληνική ακαδημαϊκή, ερευνητική και επιχειρηματική κοινότητα στους ακόλουθους τομείς του προγράμματος "Ορίζοντας 2020":
-
Επιστημονική Αριστεία
- Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC)
- Μελλοντικές και αναδυόμενες τεχνολογίες (FET)
- Δράσεις "Marie Skłodowska-Curie"
- Ερευνητικές υποδομές
-
Βιομηχανική Υπεροχή
- Πρόσβαση σε κεφάλαια κινδύνου
- Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ICT)
-
Κοινωνικές Προκλήσεις
- Υγεία, δημογραφική μεταβολή και ευεξία
- Ασφαλής, καθαρή και αποδοτική ενέργεια
- Η Ευρώπη σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο - Πολυδεκτικές, καινοτόμες και στοχαστικές κοινωνίες
- Η επιστήμη στην κοινωνία και μαζί με την κοινωνία
- Έρευνα για πυρηνική ενέργεια στο πλαίσιο της συνθήκης Euratom
Ως Εθνικό Σημείο Επαφής το ΕΚΤ δεν περιορίζεται μόνο σε δράσεις ενημέρωσης και υποστήριξης, αλλά συνεισφέρει με Ειδικές Εκθέσεις (Intelligent Reports) σχετικά με τις επιδόσεις των Ελλήνων ερευνητών, τις γεωγραφικές και θεματικές περιοχές αριστείας. Πρόκειται για μελέτες με αξιόπιστα στοιχεία και δείκτες που συνεισφέρουν στη χαρτογράφηση της ερευνητικής δραστηριότητας στην Ελλάδα και την αποτίμηση της ελληνικής συμμετοχής στα Προγράμματα της ΕΕ. Οι εκδόσεις εντάσσονται στον θεσμικό ρόλο του ΕΚΤ για τη συλλογή, οργάνωση και διάθεση επιστημονικής πληροφορίας και περιεχομένου. Μέχρι σήμερα το ΕΚΤ έχει εκδώσει 5 Intelligence Reports για επιμέρους προγράμματα του 7ου Προγράμματος Πλαίσιο.
Καλύπτοντας όλα τα στάδια των ερευνητικών έργων, από την προετοιμασία της πρότασης έως την υλοποίηση και την αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων, οι υπηρεσίες του ΕΚΤ περιλαμβάνουν:
- Πληροφόρηση και Συμβουλευτικές Υπηρεσίες για θέματα που αφορούν τους όρους συμμετοχής, την υποβολή προτάσεων, τα μέσα υλοποίησης, τις επιλέξιμες δαπάνες και την ανάλυση του προϋπολογισμού, την εξεύρεση εταίρων και τη διαμόρφωση κοινοπραξιών, τις διαδικασίες και τις συμβάσεις, την προετοιμασία εκθέσεων προόδου, την επικοινωνία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και άλλες κοινοτικές υπηρεσίες και δίκτυα.
- Λειτουργία Γραφείου Υποστήριξης, σε καθημερινή βάση, για συμβουλευτικές υπηρεσίες, τεχνικό έλεγχο προτάσεων, καθοδήγηση στις αρμόδιες υπηρεσίες και δίκτυα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ.ά.
- Ανάπτυξη και Διακίνηση ενημερωτικού υλικού για το νέο πρόγραμμα "Ορίζοντας 2020": ειδική ιστοσελίδα (www.ekt.gr/horizon2020), περιοδικό "Καινοτομία, Έρευνα και Τεχνολογία", eNewsletter "Έρευνα και Καινοτομία", κ.ά.
- Διοργάνωση εκδηλώσεων και σεμιναρίων σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τη ΓΓΕΤ, Πανεπιστήμια, Ερευνητικά Κέντρα, κ.λπ.
- Εξεύρεση συνεργατών για την συγκρότηση κοινοπραξιών και την από κοινού υποβολή προτάσεων.
- Καταγραφή της εθνικής συμμετοχής και έκδοση στατιστικών στοιχείων και δεικτών απόδοσης (metrics.ekt.gr) για τη συμμετοχή των ελληνικών οργανισμών στο χρηματοδοτικό πρόγραμμα της ΕΕ.
Την περίοδο Νοέμβριος 2013-Φεβρουάριος 2014 το ΕΚΤ διοργάνωσε 5 ενημερωτικές ημερίδες σε διάφορους τομείς του Ορίζοντα 2020. Τα βίντεο των εκδηλώσεων, με τις παρουσιάσεις στελεχών της ΕΕ, αξιολογητών και συμμετεχόντων στο προηγούμενο 7ο ΠΠ, είναι διαθέσιμα στη διεύθυνση www.ekt.gr/videos. Όσοι ενδιαφέρονται για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον Ορίζοντα 2020 μπορούν να επισκέπτονται την ιστοσελίδα www.ekt.gr/horizon2020, ή να απευθύνονται στο e-mail horizon2020@ekt.gr.
Το ΕΚΤ συμμετέχει επίσης στα ευρωπαϊκά δίκτυα των Εθνικών Σημείων Επαφής και σε άλλα έργα, όπως το Enterprise Europe Network-Hellas, που υποστηρίζουν, τόσο τη συμμετοχή των ελληνικών οργανισμών σε ανταγωνιστικές κοινοπραξίες, όσο και τη μεταφορά των ερευνητικών αποτελεσμάτων τους στην αγορά.