Οι πρακτικές οργάνωσης και διάθεσης αρχειακών πηγών στο επίκεντρο εκδήλωσης του Αρχείου Καβάφη

Τα ψηφιακά αρχεία αποτελούν βασική πηγή πληροφόρησης για τον σύγχρονο ερευνητή. Γνωρίζουμε όμως πώς να αξιοποιήσουμε, με έναν γόνιμο, δημιουργικό και ορθό τρόπο, το ψηφιοποιημένο περιεχόμενο που μπορούμε να εντοπίσουμε σε ένα αρχείο, ώστε να το εντάξουμε στην εκπαιδευτική και ερευνητική διαδικασία; Στο πλαίσιο της εκδήλωσης «μιαν υδατογραφία άνευ υπογραφής» που διοργάνωσε το Αρχείο Καβάφη, την Τρίτη 9 Απριλίου 2019 στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, διακεκριμένες προσωπικότητες από τον χώρο της έρευνας, των γραμμάτων και του πολιτισμού ανέδειξαν παραδείγματα οργάνωσης και διαχείρισης αρχειακών πηγών και λογοτεχνικών τεκμηρίων από το εγχώριο και διεθνές οικοσύστημα της γνώσης, που έχουν αντίκτυπο στην ερευνητική και εκπαιδευτική πρακτική. Στην εκδήλωση, σε ειδική θεματική που συντόνισε η Διευθύντρια του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ), Δρ. Εύη Σαχίνη, παρουσιάστηκαν βέλτιστες πρακτικές διάθεσης που εγγυώνται την ανοικτή πρόσβαση και την ορθή επανάχρηση των ψηφιακών αρχείων.

Αρχειονόμοι, φιλόλογοι, ερευνητές και φοιτητές που βρέθηκαν στη μικρή σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση ενημερώθηκαν για τις πρακτικές διάθεσης και ορθής χρήσης των αρχειακών πηγών, για τις βέλτιστες πρακτικές οργάνωσης των λογοτεχνικών αρχείων και για τη αξιοποίηση των αρχείων στην εκπαιδευτική διαδικασία μέσα από 3 συμπληρωματικές θεματικές ενότητες.

Στο πλαίσιο της θεματικής ενότητας για τις πρακτικές διάθεσης και ορθής χρήσης των αρχειακών πηγών, που συντόνιζε η Ε. Σαχίνη συμμετείχαν ο Πρόδρομος Τσιαβός, Επικεφαλής Ψηφιακής Πολιτικής & Ανάπτυξης του Ιδρύματος Ωνάση, η Αγιάτη Μπενάρδου, Ερευνήτρια στη Μονάδα Ψηφιακής Επιμέλειας, στο Ινστιτούτο Πληροφοριακών Συστημάτων του Ερευνητικού Κέντρο Αθηνά και ο Βασίλης Τζουβάρας, Ερευνητής στο Εργαστήριο Τεχνητής Νοημοσύνης και Μάθησης, του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.

Στην παρουσίασή του ο Π. Τσιαβός μίλησε για το παρόν και το μέλλον του Αρχείου Καβάφη και αναφέρθηκε στην ουσιαστική συνεισφορά του Αρχείου στα ψηφιακά και πολιτιστικά κοινά, μέσω της χρήσης των αδειών Creative Commons. Τα τεκμήρια που μπορεί να αλιεύσει κάποιος από το Αρχείο Καβάφη συνοδεύονται από συγκεκριμένες άδειες επανάχρησης περιεχομένου. Οποιοσδήποτε επιθυμεί να κατεβάσει, να τροποποιήσει, να βελτιώσει και να διανείμει στο κοινό, ένα τεκμήριο, θα πρέπει να ακολουθήσει μια συγκεκριμένη πορεία, να κάνει πάντα αναφορά στον αδειοδότη και στον δημιουργό του τεκμηρίου και να το διαθέσει στο κοινό σύμφωνα με τους προβλεπόμενους όρους και προϋποθέσεις. Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται η ορθή αναπαραγωγή και διάδοση των τεκμηρίων του Αρχείου και ταυτόχρονα αυξάνεται η αναγνωρισιμότητα του Αλεξανδρινού ποιητή.

Στη συνέχεια η Α. Μπενάρδου ανέδειξε τις αναδυόμενες πληροφοριακές ανάγκες της επιστημονικής κοινότητας, μίλησε για τις σύγχρονες απαιτήσεις των χρηστών του διαδικτύου και παρουσίασε τις τάσεις αλλά και τις προκλήσεις που απασχολούν την ερευνητική κοινότητα των ψηφιακών ανθρωπιστικών επιστημών. Τέλος, ο Β. Τζουβάρας, εστίασε την προσοχή του στα τεχνικά χαρακτηριστικά των υποδομών που έχουν αναπτύξει έγκριτοι φορείς ανά τον κόσμο, για να φιλοξενήσουν και να προβάλουν λογοτεχνικά τεκμήρια και μίλησε για τα πρωτόκολλα διαλειτουργικότητας που εφαρμόζουν πρότυπες ευρωπαϊκές πλατφόρμες συσσώρευσης πολιτιστικού περιεχομένου, όπως η Europeana.

Την αξία της συγκέντρωσης σε έναν ενιαίο χώρο αναζήτησης, πολιτιστικών αλλά και επιστημονικών τεκμηρίων επεσήμανε στο κλείσιμο της συζήτησης και η Διευθύντρια του ΕΚΤ. Η Ε. Σαχίνη αφού έκανε ειδική μνεία στις ορθές πρακτικές οργάνωσης που ακολούθησε το Ίδρυμα Ωνάση για την ψηφιοποίηση του Αρχείου Καβάφη, τόνισε την ανάγκη της συγκέντρωσης όλων αυτών των ψηφιοποιημένων αρχείων σε μία ενιαία πύλη αναζήτησης περιεχομένου.

Το ΕΚΤ, όπως ανέφερε η Ε. Σαχίνη, στο πλαίσιο του θεσμικού του ρόλου για τη συλλογή, την οργάνωση, τη διάθεση και τη διατήρηση του έγκριτου ψηφιακού περιεχομένου & των δεδομένων που παράγονται από την ελληνική επιστημονική, ερευνητική και πολιτιστική κοινότητα, έχει ήδη αναπτύξει δύο τέτοιες πύλες αναζήτησης περιεχομένου: την πύλη πολιτιστικού περιεχομένου searchculture.gr και την πύλη έγκριτου επιστημονικού περιεχομένου openarchives.gr. Στην πύλη Searchculture.gr συγκεντρώνονται περισσότερα από 480.000 τεκμήρια πολιτισμού από 59 πάροχους περιεχομένου, ενώ στην πύλη openarchives.gr συγκεντρώνονται περισσότερα από 723.000 ψηφιακά τεκμήρια γκρίζας βιβλιογραφίας από 60 πάροχους έγκριτου περιεχομένου. Μεταξύ των συλλογών που περιλαμβάνονται στο OpenArchives.gr, ξεχωρίζει το Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών (ΕΑΔΔ) που θεσμικά διατηρεί και διαθέτει το ΕΚΤ.

Στο πλαίσιο της εκδήλωσης παρουσιάστηκαν επίσης βέλτιστες πρακτικές οργάνωσης που εφαρμόζουν στις αρχειακές  τους πηγές και στα λογοτεχνικά τους αρχεία, έγκριτοι φορείς διαχείρισης περιεχομένου από την Ελλάδα και το Εξωτερικό. Αναλυτικότερα, παρουσιάστηκαν οι πρακτικές οργάνωσης, διάθεσης και προβολής των αρχειακών πηγών που εφαρμόζουν φορείς όπως: τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, το Μουσείο Μπενάκη, η Αμερικάνικη Σχολή Κλασσικών Σπουδών, η Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας και η National Poetry Library.