H προώθηση της επιστημονικής αριστείας και η αξιολόγηση των ερευνητικών κέντρων, η σύνδεσή τους με τα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ, η ενίσχυση του ανθρώπινου ερευνητικού δυναμικού, η αύξηση της χρηματοδότησης της έρευνας, αλλά και η ανάγκη για αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο ήταν μερικά από τα ζητήματα που τέθηκαν και συζητήθηκαν στο 1ο Συμπόσιο για την Έρευνα και την Τεχνολογία που διοργανώθηκε από την Ένωση Ελλήνων Ερευνητών στις 27-28 Ιανουαρίου 2005 στην Αθήνα, στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Οι βασικές ενότητες του συμποσίου ήταν: Διεθνές Πλαίσιο, Έρευνα και Παιδεία, Θεσμικό Πλαίσιο, Έρευνα και Κοινωνία.
Σε χαιρετισμό του ο υπουργός Ανάπτυξης Δ. Σιούφας τόνισε ότι η έρευνα, η καινοτομία και οι τεχνολογίες αιχμής αποτελούν βασικές προτεραιότητες για την πολιτική του Υπουργείου Ανάπτυξης. Ο κ. Σιούφας αναφέρθηκε στη νέα εθνική προσπάθεια για την ανάπτυξη της έρευνας και τεχνολογίας, τονίζοντας ότι αυτή την περίοδο στη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας προετοιμάζεται το υπόβαθρο της ερευνητικής και τεχνολογικής πολιτικής, πάνω στο οποίο πρόκειται να στηριχτεί σε σημαντικό βαθμό η μελλοντική πορεία της χώρας. Ένα πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση είναι και η νέα σύνθεση του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας.
Η προώθηση της επιστημονικής αριστείας, η στενότερη συνεργασία ερευνητικών κέντρων και ΑΕΙ και ο καλύτερος συντονισμός των δημόσιων φορέων που χρηματοδοτούν ερευνητικές δραστηριότητες ήταν μερικές από τις επισημάνσεις του Γενικού Γραμματέα Έρευνας και Τεχνολογίας Ι. Τσουκαλά, ο οποίος αναφέρθηκε και στην επικείμενη αξιολόγηση των ερευνητικών κέντρων της χώρας. Ο κ. Τσουκαλάς δήλωσε ότι μέχρι τέλος Ιουνίου 2005 θα έχουν κατατεθεί τα κείμενα βάσης που θα χρησιμοποιηθούν στον εθνικό διάλογο για την έρευνα, και υπογράμμισε την ανάγκη για εθνική συναίνεση και μακροπρόθεσμο προγραμματισμό στον τομέα της έρευνας και καινοτομίας και για συνεργασία του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας με το Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας.
Ο γραμματέας του ΠΑΣΟΚ, Μ. Χρυσοχοϊδης, που χαιρέτισε το συμπόσιο, τόνισε την ανάγκη για έρευνα ποιότητας, για την εκπαίδευση νέου ερευνητικού και τεχνολογικού προσωπικού και για τη σύνδεση της έρευνας με την παραγωγή. Υπογράμμισε δε ότι 'είναι ζητούμενο η εκπόνηση εθνικής στρατηγικής στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης, όχι απλά δράσεις που μετασχηματίζουν τις ερευνητικές επιδοτήσεις σε οικονομικές ενισχύσεις, αλλά ένα κοινωνικό συμβόλαιο για έρευνα και ανάπτυξη με προτεραιότητες και δεσμεύσεις.'
Από την πλευρά του ο πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Ερευνητών Γεράσιμος Παπαδόπουλος αναφέρθηκε στην ανάγκη δημιουργίας ενός Εθνικού Χώρου Έρευνας, που θα αντιμετωπίζει το φαινόμενο του κατακερματισμού του χώρου της έρευνας. Επίσης, τόνισε ότι η Ένωση υποστηρίζει την ακαδημαϊκή αριστεία και την αξιοκρατία των ερευνητών, ενώ επισήμανε το ζήτημα της επαρκούς χρηματοδότησης των ερευνητικών κέντρων.
Σε χαιρετισμό του ο Ειδικός Γραμματέας Ανώτατης Εκπαίδευσης του ΥΠΕΠΘ Αθ. Κυριαζής επισήμανε την πρόθεση του υπουργείου να δραστηριοποιηθεί πιο ενεργά στον τομέα της έρευνας στα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ. Επίσης αναφέρθηκε στις ευρωπαϊκές δράσεις για σύνδεση του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης με τον Ευρωπαϊκό Χώρο Ερευνας.
Από την πλευρά του, ο Ειδικός Γραμματέας ΕΠΕΑΕΚ του ΥΠΕΠΘ Δ. Σκιαδάς, αναφέρθηκε στις ευκαιρίες χρηματοδότησης της έρευνας που παρέχονται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης και στην ανάγκη για συστηματικό προγραμματισμό, ώστε να αποφευχθεί στο μέλλον η χρηματοδότηση παρόμοιων ερευνητικών έργων τόσο από το ΕΠΕΑΕΚ όσο και από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανταγωνιστικότητας.
Ειδικότερα, αναφέρθηκε στα προγράμματα 'Ηράκλειτος' (Υποτροφίες έρευνας με προτεραιότητα στη βασική έρευνα), 'Αρχιμήδης' (Ενίσχυση ερευνητικών ομάδων στα ΤΕΙ) και 'Πυθαγόρας' (Ενίσχυση ερευνητικών ομάδων στα πανεπιστήμια). Και τα τρία προγράμματα δίνουν έμφαση στους τομείς περιβάλλοντος και οικολογίας, φύλου και ισότητας, με προτεραιότητα στη βασική έρευνα.
Στις δράσεις του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών για την προώθηση της ψηφιακής οικονομίας αναφέρθηκε ο Γενικός Γραμματέας Πληροφοριακών Συστημάτων του υπουργείου Δ. Αναγνωστόπουλος, ο οποίος τόνισε ότι θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στη σύνδεση της έρευνας και τεχνολογίας με τη δημόσια διοίκηση και την παραγωγική δραστηριότητα.
Προώθηση της επιστημονικής αριστείας και παροχή κινήτρων στους ερευνητές
Στο συμπόσιο συμμετείχαν και δύο διακεκριμένοι Ευρωπαίοι επιστήμονες, η καθ. Elisabeth Giacobino, Διευθύντρια Ερευνών του γαλλικού Υπουργείου Εκπαίδευσης και Έρευνας και ο καθ. Ian Haliday, Διευθυντής Ερευνών του Βρετανικού Συμβουλίου Έρευνας Αστρονομίας και Σωματιδιακής Φυσικής.
Η καθ. Giacobino αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στις προτεραιότητες της γαλλικής έρευνας για το 2005, που είναι: βιοϊατρική έρευνα και βιοτεχνολογίες, τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών, νανοτεχνολογίες και νανοεπιστήμες, ενέργεια, περιβάλλον και βιώσιμη ανάπτυξη. Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στις δράσεις για αύξηση της ελκυστικότητας της σταδιοδρομίας για νέους ερευνητές, και οι οποίες θα πρέπει να είναι: αύξηση των μισθών για ερευνητικές υποτροφίες, καλύτερες κοινωνικές παροχές (ασφάλεια, σύνταξη), περισσότερες θέσεις μετα-διδακτορικών επιστημόνων, κίνητρα για επιστροφή των Γάλλων ερευνητών και προσέλκυση υψηλού επιπέδου ευρωπαίων ερευνητών στη Γαλλία.
Από την πλευρά του ο καθ. Ian Haliday μίλησε για το ρόλο των πανεπιστημίων στους τομείς: διδασκαλία, έρευνα, καινοτομία, μεταφορά γνώσης. Ξεχωριστή αναφορά έκανε στη συμμετοχή της Μ. Βρετανίας σε μεγάλα διεθνή ερευνητικά προγράμματα, όπως αυτά που αφορούν γραμμικούς επιταχυντές σωματιδίων, πολύ μεγάλα επίγεια τηλεσκόπια και την εξερεύνηση πλανητών.
Προσκεκλημένος ομιλητής του συμποσίου ήταν και ο Γενικός Διευθυντής Έρευνας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Αχ. Μητσός, ο οποίος αναφέρθηκε στις πρωτοβουλίες της Επιτροπής για την υλοποίηση των στόχων της Λισαβόνας και στους στόχους του 7ου Προγράμματος Πλαισίου για την έρευνα. Ο κ. Μητσός υπογράμμισε ότι η ευρωπαϊκή πολιτική στον τομέα της έρευνας θα πρέπει να καθορίζεται από τα κράτη μέλη και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λειτουργεί συμπληρωματικά και συντονιστικά. Παράλληλα, τόνισε ότι η αριστεία θα πρέπει να ενισχυθεί και να αξιοποιηθεί σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.
Το μέλλον της ευρωπαϊκής πολιτικής για την έρευνα ήταν το θέμα της ομιλίας του Δρα Χ. Βασιλάκου, ο οποίος αναφέρθηκε στις δράσεις του 7ου ΠΠ, αλλά και στις ελληνικές θέσεις για το 7ο ΠΠ. Ολοκληρώνοντας μάλιστα την ομιλία του, ο Δρ Χ. Βασιλάκος τόνισε ότι θα πρέπει να ενισχυθεί ο ρόλος της συλλογικότητας, αλλά και των συντονισμένων ενεργειών, προκειμένου να προαχθεί η έρευνα σε εθνικό επίπεδο, η Ελλάδα να γίνει πιο ανταγωνιστική και να αποκτήσει μια ισχυρή οικονομία γνώσης στη χάρτα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Στις συζητήσεις που διεξήχθησαν κατά τη διάρκεια του συμποσίου, υπογραμμίστηκε η ανάγκη να αναγνωριστεί η εκπαιδευτική προσφορά των ερευνητών των ερευνητικών ινστιτούτων και να ενισχυθεί η συνεργασία ερευνητικών κέντρων με ΑΕΙ, όπως κοινά μεταπτυχιακά προγράμματα και διδακτορικά, εισαγωγή των θεσμών του Επισκέπτη Ερευνητή από ΑΕΙ ή ερευνητικό κέντρο σε άλλο ερευνητικό κέντρο, και του Επισκέπτη Καθηγητή από ερευνητικό κέντρο σε ΑΕΙ.
Όπως επισημάνθηκε από πολλούς ερευνητές, το μέλλον των ερευνητικών κέντρων είναι η διεξαγωγή υψηλού επιπέδου βασικής έρευνας, η επιστημονική αριστεία, η εκτέλεση ερευνητικών έργων και η εφαρμογή ερευνητικών αποτελεσμάτων για την επίλυση προβλημάτων εθνικού και διεθνούς ενδιαφέροντος. Σε κάθε περίπτωση, όμως, δεν θα πρέπει να θυσιαστεί η ποιότητα, και η Πολιτεία θα πρέπει να καλύπτει τις λειτουργικές δαπάνες των ερευνητικών κέντρων.