Οι προκλήσεις και οι προοπτικές της τρισδιάστατης ψηφιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς στο επίκεντρο εκδήλωσης του ΕΚΤ

Με μεγάλη επιτυχία και συμμετοχή ολοκληρώθηκε η διαδικτυακή εκδήλωση "Τρισδιάστατη Αναπαράσταση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς: Προκλήσεις και Προοπτικές" που διοργάνωσε το ΕΚΤ, από κοινού με το Υπουργείο Πολιτισμού και το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, την Τρίτη 2 Απριλίου 2024. 

Την εκδήλωση παρακολούθησαν πάνω από 470 συμμετέχοντες, όπως εκπρόσωποι πολιτιστικών φορέων, ερευνητές, εκπαιδευτικοί, εργαζόμενοι σε ΟΤΑ και τεχνικοί ανάδοχοι έργων ψηφιοποίησης.  

Στο επίκεντρο της εκδήλωσης ήταν οι τρέχουσες τεχνολογικές εξελίξεις, οι ευκαιρίες και οι προκλήσεις που προκύπτουν από την τρισδιάστατη αναπαράσταση της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας.

Οι 3Δ τεχνολογίες ως μέρος του ψηφιακού μετασχηματισμού του πολιτιστικού τομέα

Η εκδήλωση άνοιξε με το βιντεοσκοπημένο χαιρετισμό της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, η οποία αναφέρθηκε στην αναγκαιότητα της καταγραφής και της πλήρους και αναλυτικής τεκμηρίωσης ως μέσου για τη διασφάλιση του θεμελιώδους δικαιώματος όλων των πολιτών για ελεύθερη, άμεση και διαρκή πρόσβαση στην πολιτιστική κληρονομιά, για την προστασία της, για την επιστημονική μελέτη για ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς, για την ψυχαγωγική ενασχόληση, όπως επίσης και για τον σχεδιασμό ολοκληρωμένης και αποδοτικής πολιτικής για τη βιώσιμη διαχείρισή της.

Όπως σημείωσε η Υπουργός, η τεράστια ποιοτική υπεροχή και τα οφέλη που προσφέρουν οι 3Δ τεχνολογίες αποτύπωσης έναντι των άλλων μεθόδων θα τις καταστήσουν σύντομα κυρίαρχες και στην καθημερινή πρακτική των διαχειριστών της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Αναφέρθηκε, ακόμη, στο γεγονός ότι η έλλειψη τυποποίησης και προδιαγραφών στο ταχύτατα εξελισσόμενο αυτό πεδίο εγείρουν ακόμα δυσκολία στην υλοποίηση ευρείας κλίμακας δράσεων και στην οργανική ένταξη των αποτελεσμάτων στο πάγιο έργο της αρχαιολογικής υπηρεσίας και των πολιτιστικών φορέων.

Γι' αυτούς τους λόγους, καλωσόρισε τη διοργάνωση της εκδήλωσης με τη συμμετοχή ειδικών από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη που συμβάλλουν στη διάχυση της γνώσης γύρω από τις 3Δ τεχνολογίες σάρωσης της πολιτιστικής κληρονομιάς και απηύθυνε θερμές ευχαριστίες προς το ΕΚΤ, τον νέο πρόεδρο, τον διευθυντή και τα στελέχη του ΕΚΤ για την πρωτοβουλία της διοργάνωσης και για τη στενή και γόνιμη συνεργασία.  

Χαιρετίζοντας με τη σειρά του την εκδήλωση, ο Υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κωνσταντίνος Κυρανάκης τόνισε ότι, ανάμεσα στις ευκαιρίες που προσφέρουν οι 3Δ τεχνολογίες ψηφιοποίησης, καθιστούν την αναπαράσταση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς πιο ενδιαφέρουσα και για τις νεότερες γενιές και απηύθυνε πρόσκληση προς το Υπουργείο Πολιτισμού για στενότερη συνεργασία μεταξύ των δύο υπουργείων με σκοπό τη μέγιστη αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών για την ανάδειξη του πολιτιστικού μας αποθέματος.

Κατά τον χαιρετισμό του ο διευθυντής του ΕΚΤ, Δρ Κυριάκος Τολιάς αναφέρθηκε στη διαχρονική συμβολή του ΕΚΤ με έργα και δράσεις στον ψηφιακό μετασχηματισμό του πολιτιστικού τομέα της χώρας. Μέσα από τη σημερινή, όπως και τις προηγούμενες διαδικτυακές εκδηλώσεις, είπε ο Κ.Τολιάς, η ομάδα που αναπτύσσει τον εθνικό συσσωρευτή πολιτιστικού περιεχομένου SearchCulture.gr στο ΕΚΤ έχει ανοίξει τον διάλογο γύρω από θέματα αιχμής που άπτονται του ψηφιακού πολιτισμού, εμπλέκοντας αρμόδιους πολιτιστικούς φορείς, χρηματοδότες, ερευνητές και εταιρίες. 

Οι ευρωπαϊκές πολιτικές και πρωτοβουλίες για την 3Δ ψηφιοποίηση

Παρουσιάζοντας το ευρωπαϊκό πλαίσιο των πολιτικών που διέπουν την ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, η Κατερίνα Μουτογιάννη από τη Γενική Διεύθυνση Connect της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αναφέρθηκε στην Σύσταση της Επιτροπής της 10ης Νοεμβρίου 2021 για τη Δημιουργία του Κοινού Ευρωπαϊκού Χώρου Δεδομένων στον Πολιτισμό.

Η Σύσταση προτρέπει τα Κράτη-Μέλη να καταρτίσουν ολοκληρωμένη ψηφιακή στρατηγική με τη συμμετοχή και τη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων μερών, στην οποία να εντάξουν, ανάμεσα στα άλλα, την αξιοποίηση καινοτόμων τεχνολογιών όπως της τεχνητής νοημοσύνης και της εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας, να ενισχύσουν τον ρόλο των εθνικών συσσωρευτών, και να επιληφθούν της βελτίωσης των δεξιοτήτων των εργαζομένων στον πολιτισμό. Η Σύσταση θέτει ακόμη φιλόδοξους στόχους όπως την 3Δ ψηφιοποίηση έως το 2030 όλων των μνημείων και των χώρων που απειλούνται από τον υπερτουρισμό και την κλιματική αλλαγή καθώς και των πλέον επισκέψιμων μνημείων.

Η Κ. Μουτογιάννη αναφέρθηκε στην καμπάνια TwinIt που διενεργεί η Ε.Ε. από κοινού με τη Europeana, στην οποία τα Υπουργεία Πολιτισμού των Κρατών-Μελών συμμετέχουν το κάθε ένα με το 3Δ μοντέλο ενός αντιπροσωπευτικού μνημείου. Σκοπός της καμπάνιας είναι να προωθήσει την υιοθέτηση της 3Δ ψηφιοποίησης και θα κορυφωθεί με την παρουσίαση της ψηφιακής συλλογής στις Βρυξέλλες στις 14 Μαϊου, στη συνεδρίαση των Υπουργών Πολιτισμού. Η χώρα μας συμμετέχει με το 3Δ μοντέλο του Ναού του Απόλλωνα των Δελφών, ένα από τα πλέον γνωστά μνημεία της χώρας και χαρακτηρισμένο Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς στον κατάλογο της Ουνέσκο, το οποίο βιώνει τις επιπτώσεις του υπερτουρισμού και της κλιματικής αλλαγής. 

Μία εισαγωγή στις βασικές έννοιες, τεχνολογίες και μεθόδους

Στη συνέχεια, ο Χρήστος-Νικόλαος Αναγνωστόπουλος, καθηγητής Πληροφορικής και Διευθυντής του Εργαστηρίου Ευφυών Συστημάτων του Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου εισήγαγε τους συμμετέχοντες σε κάποιες βασικές έννοιες του πεδίου, όπως τη φωτογραμμετρία, τη σάρωση με τη χρήση σαρωτών με αισθητήρες λέιζερ, την παραγωγή νεφών σημείων, την μετατροπή τους σε πλέγματα, κλπ. Διέτρεξε ακόμη τις βασικές τεχνολογίες, τις μεθόδους και τα στάδια της τρισδιάστατης σάρωσης, μοντελοποίησης και προβολής.

Ο Χ.Ν. Αναγνωστόπουλος επισήμανε ότι το πλέον απαιτητικό στάδιο της διαδικασίας είναι το στάδιο της επεξεργασίας των δεδομένων, ενώ ο καθοριστικός παράγοντας στον σχεδιασμό ενός έργου 3Δ ψηφιοποίησης είναι η σκοπούμενη χρήση των παράγωγων μοντέλων (π.χ. χρήση για ερευνητικούς σκοπούς στη συντήρηση ενός μνημείου, για την παραγωγή χαμηλότερης ανάλυσης μοντέλα για εκπαιδευτικούς σκοπούς στο διαδίκτυο, κ.λπ.).

Ανέφερε, δε, τέλος, ότι ανοικτό ζήτημα παραμένει η αποθήκευση των 3Δ μοντέλων και τα λογισμικά προβολής. Αυτή τη στιγμή, η πλέον διαδεδομένη πλατφόρμα για την προβολή 3Δ μοντέλων είναι το Sketchfab, μία εμπορική πλατφόρμα, ενώ υπάρχει ανάγκη για τη δημιουργία μίας ανοικτής δημόσιας πλατφόρμας για τη φιλοξενία μοντέλων από πολιτιστικούς φορείς.

Τέλος, ο X. N. Αναγνωστόπουλος παρουσίασε τον Οδηγό "Τρισδιάστατη Σάρωση και Ψηφιακή Διατήρηση 3Δ αρχείων: μία επισκόπηση του πεδίου" που συνέταξε το Εργαστήριο Ευφυών Συστημάτων σε συνεργασία με το EKT, και ο οποίος προσφέρει μία επισκόπηση του πεδίου των 3Δ τεχνολογιών και τις εφαρμογές τους στην πολιτιστική κληρονομιά και είναι χρήσιμος για κάθε φορέα που υλοποιεί σχετικά έργα.  

Πιλοτικές εφαρμογές από τη Διεύθυνση Διαχείρισης του Εθνικού Αρχείου Μνημείων

Στη συνέχεια η Μαρία-Ξένη Γαρέζου, Αναπληρώτρια Προϊσταμένη της  Διεύθυνσης Διαχείρισης του Εθνικού Αρχείου Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού παρουσίασε τις πιλοτικές εφαρμογές τρισδιάστατης αποτύπωσης των κινητών μνημείων του πρώην Βασιλικού Κτήματος Τατοΐου, στο οποίο αναμένεται να ψηφιοποιηθούν πάνω από 60.000 κινητά μνημεία έως το τέλος του 2025. Μέσα από την πιλοτική εφαρμογή, είπε η Μ.Ξ. Γαρέζου, στόχος του Υπουργείου ήταν να πειραματιστεί με τις δυνατότητες που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες για την αποτύπωση, τη συντήρηση και την προβολή των μνημείων, καθώς και να διαμορφωθούν οι προδιαγραφές για την επέκταση των πληροφοριακών συστημάτων του Υπουγείου για να δεχτούν 3Δ αντικείμενα. Επιμέρους στόχοι ήταν η ανάδειξη των κινητών μνημείων που δεν είναι προσβάσιμα στο κοινό στο Τατόι και η αποτύπωση αντικειμένων μετά τις εργασίες συντήρησης.  

Στο έργο χρησιμοποιήθηκε υβριδικό σκάνερ, κατάλληλο για επιτόπια σάρωση και ειδικό για έργα τέχνης και κινητά μνημεία, με έγχρωμη σάρωση υψηλής ανάλυσης και ακρίβειας για διαφορετικού τύπου υλικά. Ως αποτέλεσμα, δημιουργήθηκε η εφαρμογή «Ιστορίες από το Τατόι» για την προβολή της ιστορίας του σημαντικού αυτού μνημείου της σύγχρονης ιστορίας, η οποία φιλοξενεί τα 3Δ μοντέλα και προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες.

Η εφαρμογή παρουσιάστηκε στη ΔΕΘ κερδίζοντας τις εντυπώσεις του κοινού. ‘Οσον αφορά τα συμπεράσματα από τις πιλοτικές εφαρμογές, η Μ. Ξ. Γαρέζου επεσήμανε ότι η τεχνολογία βοηθά αλλά δεν αρκεί για την ολοκληρωμένη ερμηνεία και ανάδειξη του μνημείου, ότι απαιτείται προσεκτική επιλογή των αντικειμένων σε σχέση με τη στόχευση δεδομένου ότι είναι εξαιρετικά κοστοβόρο το να ψηφιοποιηθούν πολύ μεγάλες σε όγκο συλλογές, ότι τα πνευματικά δικαιώματα είναι ένα σημαντικό ζήτημα προς αντιμετώπιση, όπως και η αποθήκευση, η μακροχρόνια διατήρηση των ψηφιακών δεδομένων και η επανάχρησή τους.   

Το προβεβλημένο έργο 3D4Delphi

Την ευθύνη του Υπουργείου Πολιτισμού, σε μία εποχή που τα fake news κατακλύζουν το διαδίκτυο, να διασώζει και να μεταδίδει την αυθεντική εικόνα των μνημείων, με τη χρήση και των 3Δ τεχνολογιών σάρωσης, επισήμανε η Αθανασία Ψάλτη, Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Φωκίδος.

Η Δρ Μαριλένα Τσακουμάκη, παρουσίασε τα αποτελέσματα του έργου 3D4Delphi “Μοντελοποίηση αρχαιολογικής αβεβαιότητας με συνδυασμό σύγχρονων μεθόδων 3Δ αποτύπωσης για την επιστημονική τεκμηρίωση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς”. Στο πλαίσιο του έργου 3D4Delphi παρήχθη το 3Δ μοντέλο του Ναού του Απόλλωνα των Δελφών που επιλέχθηκε και από το Υπουργείο Πολιτισμού να εκπροσωπήσει τη χώρα μας στην πανευρωπαϊκή καμπάνια TwinIt.

Στόχος του έργου ήταν, ανάμεσα στα άλλα, να παράξει μία λεπτομερή πραγματική αποτύπωση επιλεγμένων μνημείων του αρχαιολογικού συνόλου, αρχικά, για σκοπούς επιστημονικής τεκμηρίωσης και συντήρησης, που είχε ως αποτέλεσμα, π.χ., να μπορούν να μελετηθούν για πρώτη φορά φθορές που προκαλούνται στα μνημεία από την κλιματική αλλαγή.

Παράλληλα, με χρήση αλγοριθμικών μεθόδων, μοντελοποιήθηκε η υπάρχουσα γνώση και οι πιθανές εκδοχές αποκατάστασης των μνημείων στην αρχική τους μορφή, δίνοντας τη δυνατότητα στο χρήστη να πλοηγηθεί σε πιθανές αναπαραστάσεις της αρχικής εικόνας των μνημείων σε μία δεδομένη στιγμή στο χρόνο. Με τη χρήση τεχνολογιών επαυξημένης πραγματικότητας (ΑR) δίνεται ακόμη η δυνατότητα στους επισκέπτες, μέσω κινητών εφαρμογών να μπορούν να δουν τις αναπαραστάσεις αυτές καθώς περιηγούνται στον πραγματικό χώρο.

Η γεωμετρική τεκμηρίωση στο πλαίσιο της έρευνας και της αποκατάστασης μνημείων

Ο Ανδρέας Γεωργόπουλος, ομότιμος καθηγητής Φωτογραμμετρίας στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και μέλος του ΔΣ του Διεθνούς ICOMOS, του Διεθνούς Συμβουλίου των Μνημείων και Αρχαιολογικών Χώρων, ανέλυσε τη σημασία της γεωμετρικής τεκμηρίωσης στην συντήρηση και την αποκατάσταση των μνημείων, διαδικασία που συμπληρώνει την αρχιτεκτονική, αρχαιολογική, βιβλιογραφική, νομική, κ.λπ., τεκμηρίωση των μνημείων στο πλαίσιο μίας ολοκληρωμένης και διεπιστημονικής προσέγγισης στην έρευνα, την συντήρηση και την αποκατάστασή τους.

Παρουσίασε, επίσης, τα πλεονεκτήματα της δημιουργίας των 3Δ μοντέλων όπως για την 3Δ εκτύπωση αναπαραγωγών για χρήση από άτομα με δυσκολία όρασης, για την πραγματοποίηση εικονικών ανέπαφων μετρήσεων, τη δημιουργία εκπαιδευτικών εφαρμογών και παιχνιδιών VR/AR/XR.

Παράλληλα, εξέφρασε ως προβληματισμό ότι τα πολύ υψηλής ανάλυσης μοντέλα δεν είναι απαραίτητα για όλες τις σκοπούμενες χρήσεις ενώ αυξάνουν ιδιαίτερα τις ανάγκες σε υπολογιστική ισχύ για την προβολή και τη διαχείρισή τους. Τέλος, υπογράμμισε ότι απουσιάζουν οι προδιαγραφές και η τυποποίηση στο χώρο, και ότι απαιτείται καλή γνώση των μεθόδων και τεχνικών και διεπιστημονικότητα για την επίτευξη σωστών αποτελεσμάτων στη φροντίδα των μνημείων.      

3Δ ψηφιοποίηση της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς

Η Βέρα Κριεζή από τη Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη Λίλιαν Βουδούρη, παρουσίασε τα αποτελέσματα του έργου Χρώματα, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ, και το οποίο είχε ως στόχο είχε τη χρήση προηγμένων τεχνολογιών για την καταγραφή και αναπαράσταση της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, και τη δημιουργία βιωματικών εμπειριών με καινοτόμα μέσα, μέσα από τρεις πιλοτικές εφαρμογές- το έθιμο των Κωδωνοφώρων στην περιοχή της Δράμας, τα Αναστενάρια στην Αγία Ελένη Σερρών και το Θρακιώτικο Γάμο στο Σουφλί.

Για την αναπαράσταση των εθίμων πραγματοποιήθηκε 3Δ σάρωση και μοντελοποίηση των χώρων διεξαγωγής των εθίμων, όπως και επιμέρους αντικειμένων όπως του αργαλειού, της νυφικής ενδυμασίας, κ.ά., ενώ δημιουργήθηκαν τα αντίστοιχα εικονικά περιβάλλοντα αναπαράστασης των εθίμων.

Το έργο αντιμετώπισε ερευνητικές προκλήσεις όπως ως προς την εξαγωγή χορευτικής κίνησης με τεχνικές βαθειάς μάθησης από αναλογικά βίντεο και την αναπαράστασή της με τη χρήση άβαταρ, ενώ ενδιαφέρον παρουσίασε ο συνδυασμός αναλογικών μέσων και αρχειακού υλικού με πολύ σύγχρονες τεχνολογίες για την παρουσίαση των εθίμων στην εξέλιξή τους σε βάθος χρόνου.  

3Δ τεχνολογίες και ψυχαγωγία

Για την επιχειρηματική αξιοποίηση των τρισδιάστατων αναπαραστάσεων της πολιτιστικής κληρονομιάς στο χώρο της ψυχαγωγίας, του τουρισμού και του gaming μίλησε ο Μιχάλης Κόκκινος, ιδρυτής της εταιρίας τεχνολογίας Moptil, ο οποίος εκπροσωπεί και το Cluster Τουρισμού και Πολιτισμού επιχειρηματικής θερμοκοιτίδας «Egg» της Eurobank. Οι εφαρμογές Cosmote Chronos και Smart Island Naxos με τις εικονικές περιηγήσεις στην Ακρόπολη των Αθηνών και την Πορτάρα της Νάξου αντίστοιχα, έχουν προσελκύσει πάνω από 1.000.000 χρήστες.

Οι εφαρμογές εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας υποστηρίζουν μία πιο διευρυμένη πρόσβαση στο πολιτιστικό αγαθό, προσφέρουν βιωματικές εμπειρίες, βοηθούν στην προσπέλαση δυσπρόσιτων και απομακρυσμένων μνημείων και βέβαια στην ανάπτυξη νέων θέσεων εργασίας. Ο Μ. Κόκκινος επεσήμανε ότι μπορούν να υπάρξουν πολλές εκδοχές των εικονικών αναπαραστάσεων των μνημείων στο επίπεδο της ερμηνείας.

Σε μία τουριστική εφαρμογή π.χ. για κινητό, είναι σημαντική η επιστημονικά τεκμηριωμένη  αναπαράσταση αλλά όχι απαραίτητα η λεπτομέρεια, δεδομένου ότι τα κινητά δεν έχουν ακόμα την επεξεργαστική ισχύ να υποστηρίξουν πολύ βαριά μοντέλα. Το για ποιά κοινά σχεδιάζουμε και τί είδους εφαρμογές καθορίζει πάντα τις επιλογές μας στην 3Δ αναπαράσταση, υποστήριξε ο Μ. Κόκκινος, ενώ υπογράμμισε τη σημασία της διαμόρφωσης προδιαγραφών για τέτοια έργα ώστε να υπάρχουν κοινά αποδεκτά επίπεδα ποιότητας και να διασφαλίζεται η βιωσιμότητα των αποτελεσμάτων.  

Προδιαγραφές ένταξης 3Δ αρχείων στο SearchCulture.gr και τη Europeana

Τέλος, ο Δρ Χάρης Γεωργιάδης, επιστημονικός υπεύθυνος και κύριος προγραμματιστής της υποδομής SearchCulture.gr εστίασε στην παρουσίασή του τους όρους και τις προϋποθέσεις για τη διάθεση 3Δ αρχείων στο SearchCulture.gr και τη Europeana. Οι Βασικές Προδιαγραφές Διαλειτουργικότητας που έχει εκδώσει το ΕΚΤ περιλαμβάνουν τις ελάχιστες προϋποθέσεις για την ένταξη ψηφιακών συλλογών στον Εθνικό Συσσωρευτή πολιτιστικού Περιεχομένου SearchCulture.gr και την ευρωπαϊκή πλατφόρμα Europeana.

Οι Προδιαγραφές έχουν υιοθετηθεί ως υποχρεωτικοί όροι από τις εθνικές προσκλήσεις χρηματοδότησης του ψηφιακού πολιτισμού (Π118 και ​Π124 του Ε.Π. "Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα, Καινοτομία" Πρόσκληση 05, 07_ΕΠΑνΕΚ του Ε.Π. "Ψηφιακός Μετασχηματισμός", κ.ά) και περιγράφουν, ανάμεσα στα άλλα, τα περιγραφικά πεδία, τα σχήματα μεταδεδομένων, τις άδειες χρήσης, το πρωτόκολλο διάθεσης και τις ελάχιστες απαιτήσεις ανάλυσης για τα ψηφιακά αρχεία.

Ο Χ. Γεωργιάδης τόνισε ότι δεν πρόκειται για προδιαγραφές ψηφιοποίησης, άλλωστε είναι σχεδόν αδύνατο να υπάρξουν ενιαίες προδιαγραφές για τόσο διαφορετικά έργα, όπως αυτά που παρουσιάστηκαν στην εκδήλωση. Επισήμανε όμως ότι σε όλα τα έργα καλό είναι να προβλέπεται και η παραγωγή αρχείων διαδικτυακής διάθεσης τα οποία θα πληρούν τις προδιαγραφές διαλειτουργικότητας και ποιότητας που έχει ορίσει το ΕΚΤ.  

Στη συζήτηση που ακολούθησε στο τέλος, οι ομιλητές τοποθετήθηκαν αναφορικά με τις μεγάλες ανοικτές προκλήσεις αλλά και τις απαραίτητες παρεμβάσεις με σκοπό την περαιτέρω διάδοση των τεχνολογιών 3Δ ψηφιοποίησης.

Στο περίπλοκο καθεστώς των πνευματικών δικαιωμάτων που δυσχεραίνει την δημοσίευση των 3Δ μοντέλων αναφέρθηκαν τόσο ο Α. Γεωργόπουλος όσο και ο Χ.Ν. Αναγνωστόπουλος. Στην ανάγκη ανάπτυξης διεπιστημονικής συνεργασίας με την αξιοποίηση των 3Δ τεχνολογιών για την προστασία των μνημείων από τις βίαιες προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής αναφέρθηκε η κα Ψάλτη.

Στην λήψη μέτρων για τη βιωσιμότητα των αποτελεσμάτων έργων ψηφιοποίησης, στην ύπαρξη των απαραίτητων υποδομών που θα την διασφαλίζουν καθώς και στην ανάπτυξη των ψηφιακών δεξιοτήτων αναφέρθηκε η M. Τσακουμάκη. Στο περιβαλλοντικό αποτύπωμα έργων 3Δ ψηφιοποίησης που απαιτούν αυξημένη επεξεργαστική ισχύ αναφέρθηκε ο Χ.Γεωργιάδης. Την σημασία ανάπτυξης εφαρμογών και ανοικτού περιεχομένου προς χρήση από την εκπαίδευση τόνισε η Β. Κριεζή, παράλληλα με την ανάπτυξη δεξιοτήτων των εκπαιδευτικών και των μαθητών και τη διάθεση κατάλληλων εργαλείων και εξοπλισμού για τη χρήση του 3Δ περιεχομένου στην εκπαίδευση. 

Τον συντονισμό της εκδήλωσης πραγματοποίησε η Γεωργία Αγγελάκη, Υπεύθυνη Ανάπτυξης Δικτύου Φορέων SearchCulture.gr στο ΕΚΤ.

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά. Το βίντεο της εκδήλωσης διατίθεται εδώ, ενώ οι παρουσιάσεις διατίθενται εδώ.