Ανοικτό και ελεύθερα προσβάσιμο μέσω διαδικτύου είναι πλέον ένα μοναδικής σημασίας ψηφιακό Αρχείο για την προσφυγική και μεταναστευτική κρίση στο Αιγαίο. Το Αρχείο φιλοξενείται σε ένα δίγλωσσο ψηφιακό αποθετήριο, το οποίο οργανώνει και διαθέτει ανοικτά το περιεχόμενο που παράγει το Παρατηρητήριο της Προσφυγικής και Μεταναστευτικής Κρίσης στο Αιγαίο. Το αποθετήριο αναπτύχθηκε από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ), σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και υποστηρίζεται από το Wenner-Gren Foundation for Anthropological Research.
Σκοπός του Αποθετηρίου είναι να φιλοξενήσει το πρωτογενές και δευτερογενές υλικό που παράγεται και συλλέγεται από το Παρατηρητήριο και να εξασφαλίσει την ελεύθερη διάθεσή του στο διαδίκτυο σε ερευνητές και ερευνήτριες, δημοσιογράφους και λοιπούς ενδιαφερόμενους, συλλογικότητες και αρχές. Το περιεχόμενο που συγκεντρώνεται και διατίθεται μέσω του Αποθετηρίου έχει ιδιαίτερη σημασία για την προώθηση της σχετικής έρευνας, αλλά και για την ιστορική καταγραφή του προσφυγικού και μεταναστευτικού ζητήματος στα νησιά του Αιγαίου Πελάγους.
Το Αποθετήριο αποτελεί πολύτιμο εργαλείο ενημέρωσης για κάθε άτομο που ενδιαφέρεται για έγκυρη πληροφόρηση γύρω από το προσφυγικό και μεταναστευτικό ζήτημα στα νησιά του Αιγαίου Πελάγους. Απευθύνεται τόσο στους ίδιους τους μετακινούμενους πληθυσμούς, τις τοπικές κοινωνίες και τους φορείς της δημόσιας διοίκησης και της ανθρωπιστικής διακυβέρνησης, όσο και στην ευρύτερη ελληνική και διεθνή κοινή γνώμη. Ειδικότερα προσφέρει μια μοναδικής αξίας βάση δεδομένων για κάθε ερευνητή και ερευνήτρια της προσφυγικής και μεταναστευτικής κρίσης.
Βασικός του σκοπός είναι η συλλογή, κατηγοριοποίηση, οργάνωση, διατήρηση, ψηφιοποίηση και ανάδειξη ποικίλων κατηγοριών τεκμηρίων που αναφέρονται στην προσφυγική και μεταναστευτική κρίση στον χώρο του Αιγαίου Πελάγους, καθώς και η καταγραφή και προβολή συναφών επιστημονικών μελετών από μέλη της ελληνικής και διεθνούς ακαδημαϊκής κοινότητας.
Το αποθετήριο δίνει τη δυνατότητα φιλοξενίας ποικιλίας μορφών και είδους υλικού, όπως μαρτυρίες, ημερολόγια, αδημοσίευτες ή δημοσιευμένες στατιστικές καταγραφές, θεσμικές ρυθμίσεις, μελέτες για τα δικαιώματα των παιδιών και την εκπαίδευση των προσφύγων, δημοσιεύματα στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, φωτογραφίες, βίντεο και άλλα πρωτογενή και δευτερογενή τεκμήρια. Ήδη μέχρι σήμερα διατίθεται πληθώρα τεκμηρίων, ενώ είναι σε εξέλιξη ο εμπλουτισμός του με καινούργιο υλικό.
Το Αποθετήριο συλλέγει, επεξεργάζεται, ταξινομεί και διαθέτει σε ηλεκτρονική μορφή τεκμήρια διαφορετικής προέλευσης και τύπου, εστιάζοντας γεωγραφικά στην περιοχή του Αιγαίου και, συγκεκριμένα, στα πέντε νησιά που αποτελούν τις κύριες πύλες εισόδου προσφύγων και μεταναστών στην Ευρώπη (Λέσβος, Χίος, Σάμος, Κως, Λέρος). Το μεγαλύτερο μέρος των τεκμηρίων που διατίθενται στο κοινό καλύπτει χρονικά την περίοδο από το 2015 (όπου και παρατηρείται η κορύφωση του φαινομένου) έως και τον Ιούλιο του 2017, επιχειρώντας μια πολύπλευρη καταγραφή.
Το Αποθετήριο του Παρατηρητηρίου της Προσφυγικής και Μεταναστευτικής Κρίσης υλοποιήθηκε και υποστηρίζεται από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ), μέσω της Υπηρεσίας Αποθετηρίων ΕΚΤ, στο πλαίσιο της συνεργασίας του οργανισμού με τη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. H υπηρεσία Αποθετηρίων ΕΚΤ αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της Πράξης “Πλατφόρμα Παροχής Υπηρεσιών Κατάθεσης, Διαχείρισης και Διάθεσης Ανοικτών Δεδομένων και Ψηφιακού Περιεχομένου” (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα “Ψηφιακή Σύγκλιση” ΕΣΠΑ, με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης - Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης).
Σημειώνεται ότι το Αποθετήριο είχε παρουσιαστεί στις 28 Νοεμβρίου 2017 στη Μυτιλήνη στο πλαίσιο της εκδήλωσης "Προσφυγικό, μια γνωστική και πολιτική πρόσκληση" που διοργάνωσαν το Παρατηρητήριο της Προσφυγικής και Μεταναστευτικής Κρίσης στο Αιγαίο, το Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας, και η Σχολή Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Στην εκδήλωση, όπου παρουσιάστηκε το Παρατηρητήριο, ο ιστότοπός του, καθώς και το αποθετήριο του, απηύθυνε χαιρετισμό η Διευθύντρια του ΕΚΤ Δρ. Εύη Σαχίνη, ενώ πραγματοποιήθηκε συζήτηση για την αποστολή του Παρατηρητηρίου, με τη συμμετοχή πολιτών που από διαφορετικές θέσεις έχουν εμπειρία της διακυβέρνησης του προσφυγικού στα νησιά του Αιγαίου.
Το Παρατηρήτηριο Προσφυγικής και Μεταναστευτικής Κρίσης
Το Παρατηρητήριο Προσφυγικής και Μεταναστευτικής Κρίσης αποτελεί εγχείρημα του Πανεπιστημίου Αιγαίου και υλοποιείται με τη συνδρομή και τη στήριξη του Wenner Gren Foundation, του Global Studies Centre του Πανεπιστημίου του Pittsburgh και του ΕΚΤ. H έδρα του είναι στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας, στη Μυτιλήνη. Ιδρύθηκε από Έλληνες και ξένους κοινωνικούς επιστήμονες, στο πλαίσιο της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, με πρωταρχικό στόχο τη συστηματική παρακολούθηση, καταγραφή και κατανόηση των πολλαπλών όψεων του προσφυγικού και μεταναστευτικού φαινομένου στην ευρύτερη περιοχή του Αρχιπελάγους.
Βασικός στόχος του Παρατηρητηρίου είναι να συγκεντρώσει, να κατηγοριοποιήσει και να τεκμηριώσει πολυποίκιλο υλικό για την προσφυγική και μεταναστευτική κρίση στο Αιγαίο, με αφετηρία τον Ιανουάριο του 2015. Για τον σκοπό αυτό, σε συνεργασία με το ΕΚΤ, αναπτύχθηκε και λειτουργεί το ψηφιακό Αποθετήριο του Παρατηρητηρίου. Επίσης, το Παρατηρητήριο στοχεύει στη συγχρονική παρακολούθηση του φαινομένου στο Αιγαίο. Αναγνωρίζοντας την πολυπλοκότητα του προσφυγικού και μεταναστευτικού φαινομένου, στον ιστότοπο του Παρατηρητηρίου επιχειρείται η ταξινόμηση των διαθέσιμων υλικών, των πρωτογενών και δευτερογενών πηγών, στη βάση μιας λογικής που περιλαμβάνει τις κύριες πλευρές της διαχείρισης του προσφυγικού και μεταναστευτικού φαινομένου στο Αιγαίο: τους μετακινούμενους πληθυσμούς, που διαμένουν στα νησιά του Αιγαίου, τα κέντρα και τις δομές που λειτουργούν για την υποδοχή, την ταυτοποίηση, τη διαμονή και την κράτησή τους, τους διαφορετικούς οργανισμούς, φορείς, κρατικές και ευρωπαϊκές αρχές, οργανώσεις και άτομα, που διαμορφώνουν το τοπίο της ανθρωπιστικής διακυβέρνησης και, βεβαίως, τις τοπικές κοινωνίες.