Πάνω από ένα εκατομμύριο παιδιά ηλικίας κάτω των πέντε ετών χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους στις αναπτυσσόμενες χώρες από την ελονοσία. Το ευρωπαϊκό έργο ENAROMaTIC (European Network for Advanced Research on Olfaction for Malaria Transmitting Insect Control), στο οποίο συμμετέχουν και δύο ελληνικοί φορείς, το ΕΚΕΦΕ 'Δημόκριτος' (ως συντονιστής) και το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, στοχεύει στον περιορισμό της ελονοσίας με την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και πιο συγκεκριμένα με παρεμβάσεις που αποσκοπούν στη μείωση της ικανότητας των κουνουπιών, που ευθύνονται για τη μετάδοση της ασθένειας, να αντιλαμβάνονται οσμές ανθρώπινης προέλευσης στο περιβάλλον τους.
Υπεύθυνο για την ασθένεια είναι ένα παράσιτο που μεταδίδεται μέσω του τσιμπήματος από μολυσμένα θηλυκά κουνούπια που απομυζούν αίμα από τους ανθρώπους-ξενιστές τους. Τα θηλυκά κουνούπια αντιλαμβάνονται την παρουσία των ανθρώπων-ξενιστών τους στο περιβάλλον μέσω της ανίχνευσης οσμών που εκπέμπονται από τους ξενιστές. Εξειδικευμένα βιολογικά μόρια στις κεραίες των κουνουπιών, τα κύρια όργανα αντίληψης των οσμών, ρυθμίζουν τον τρόπο που τα κουνούπια αντιλαμβάνονται τις οσμές στο περιβάλλον τους μέσα από μια σύνθετη διεργασία. Αν αυτή η διεργασία μπορέσει να διαταραχθεί, τότε τα θηλυκά κουνούπια θα χάσουν την ικανότητα να προσανατολίζονται οσφρητικά και να κατευθύνονται προς τους στόχους τους, οπότε θα αποτραπεί και η μετάδοση του παρασίτου της ελονοσίας στον άνθρωπο.
Στο πλαίσιο του έργου ENAROMaTIC θα μελετηθεί ο τρόπος, με τον οποίο το κουνούπι Anopheles gambiae ανιχνεύει οσμές στο περιβάλλον του. Νέες ουσίες φυσικής και συνθετικής προέλευσης που θα έχουν τη δυνατότητα να παρεμποδίζουν τη φυσιολογική οσφρητική λειτουργία των θηλυκών κουνουπιών στο εργαστήριο και θα είναι βιολογικά ασφαλείς για τον άνθρωπο και το περιβάλλον, θα δοκιμαστούν σε επιλεγμένες περιοχές της Αφρικής, όπου ενδημεί το Anopheles gambiae και η ελονοσία, για να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητά τους σε συνθήκες πεδίου.
Η ταυτοποίηση και χρήση τέτοιων ουσιών - τόσο σε ατομικό επίπεδο (δερματικές επαλείψεις, επαλείψεις σε κουνουπιέρες και περιορισμένους χώρους) όσο και σε συλλογικό επίπεδο (περιμετρικοί ψεκασμοί ή τοποθέτηση οσφρητικών παγίδων σε περιοχές που ενδημεί η ελονοσία) - θα βοηθήσει αποφασιστικά στη μείωση της συχνότητας των τσιμπημάτων και της μετάδοσης της ελονοσίας από τα κουνούπια-φορείς του παρασίτου. Επιπλέον, οι προσεγγίσεις, οι μεθοδολογίες και τα αποτελέσματα του έργου ENAROMaTIC θα αποτελέσουν πρότυπα για αντίστοιχες προσπάθειες που θα στοχεύουν στον περιορισμό άλλων επικίνδυνων μολυσματικών ασθενειών που μεταδίδονται στον άνθρωπο από διαφορετικά είδη κουνουπιών και από άλλα έντομα.
Στην κοινοπραξία του έργου συμμετέχουν 10 φορείς από 7 ευρωπαϊκές χώρες, ένας φορέας από τις ΗΠΑ και ένας από χώρα της υποσαχάριας Αφρικής. Μεταξύ τους, το Ινστιτούτο Βιολογίας του ΕΚΕΦΕ 'Δημόκριτος', που συντονίζει το έργο, και το Ινστιτούτο Οργανικής και Φαρμακευτικής Χημείας του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Η διάρκεια του έργου είναι 48 μήνες και η χρηματοδότησή του, στο πλαίσιο του 7ου Προγράμματος Πλαίσιο, ανέρχεται στα 2,5 εκατ. ευρώ.