Οι ψηφιακές συλλογές του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη στο SearchCulture.gr

Το περιεχόμενο είναι οργανωμένο σε τρεις διαφορετικές ψηφιακές συλλογές, χαρακτηρίζεται από μορφολογική πολυμορφία και αναδεικνύει πτυχές του ελληνικού πολιτισμού, ιδιαίτερα των ελληνικών γραμμάτων και της ιστορικής και ναυτικής έρευνας.

Ένα πολύ μεγάλο μέρος του πλούσιου και συνάμα πολύπλευρου ψηφιακού του αποθέματος διαθέτει πλέον το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη στον εθνικό συσσωρευτή πολιτιστικού περιεχομένου SearchCulture.gr, που αναπτύσσει το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ). Το περιεχόμενο του Ιδρύματος που φιλοξενείται στην υποδομή του SearchCulture.gr είναι οργανωμένο σε τρεις διαφορετικές ψηφιακές συλλογές, χαρακτηρίζεται από μορφολογική πολυμορφία και αναδεικνύει πτυχές του ελληνικού πολιτισμού, ιδιαίτερα των ελληνικών γραμμάτων, της ιστορικής και ναυτικής ιστορίας.

Πρόσφατα, το Ίδρυμα Λασκαρίδη ξεκίνησε την ψηφιοποίηση των σημαντικών αρχείων που διαθέτει στις συλλογές του καθώς και των σπάνιων εκδόσεων από τη βιβλιοθήκη του, με σκοπό σύντομα να δημιουργήσει ένα σημαντικό ψηφιακό απόθεμα που θα εξυπηρετήσει καταρχάς τις ανάγκες των Ψηφιακών Ανθρωπιστικών Επιστημών.  Από αυτά, στον εθνικό συσσωρευτή πολιτιστικού περιεχομένου SearchCulture.gr έχει περιέλθει μέχρι στιγμής, μέρος του ψηφιοποιημένου αρχείου της ιστορικού Ελένης Αντωνιάδου-Μπιμπίκου, καθώς και 27 βιβλία από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος, ενώ η ψηφιοποίηση του υλικού προχωρά με ταχείς ρυθμούς και νέο ψηφιακό υλικό θα εμπλουτίζει σταδιακά το SearchCulture.gr. Οι συλλογές αυτές έρχονται να προστεθούν στo ήδή ενδιαφέρον υλικό της συλλογής Travelogues – Με το Βλέμμα των Περιηγητών.

Η ένταξη των ψηφιακών συλλογών του Ιδρύματος Λασκαρίδη χαρακτηρίζεται επιπλέον από μία τεχνολογική καινοτομία. Πρόκειται για τον πρώτο πολιτιστικό φορέα ο οποίος εντάσσεται στο SearchCulture.gr ο οποίος έχει υιοθετήσει την τεχνολογία IIIF (International Image Interoperability Framework) για τη διαδικτυακή διάθεση του ψηφιακού του υλικού.

Σημειώνεται ότι η αναβάθμιση και επέκταση του SearchCulture.gr με νέες λειτουργικότητες, πραγματοποιείται από το ΕΚΤ στο πλαίσιο της πράξης “Εθνικό Πληροφοριακό Σύστημα Έρευνας και Τεχνολογίας: Υποδομή Συσσώρευσης, Τεκμηρίωσης και Διάθεσης Ψηφιακού Περιεχομένου με διασφάλιση διαλειτουργικότητας, μακροχρόνιας διατήρησης και ανοικτής πρόσβασης”. Η πράξη υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος “Μεταρρύθμιση του Δημόσιου Τομέα” (ΕΣΠΑ 2014-2020) και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση - Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και εθνικούς πόρους.

Το αρχείο της Ιστορικού Ελένης Αντωνιάδου-Μπιμπίκου

Η Ελένη Αντωνιάδη-Μπιμπίκου (1923-2017) δίδαξε επί σειρά ετών την «Οικονομική και κοινωνική ιστορία του Βυζαντίου και της Νεότερης Ελλάδας» στην École des Hautes Études en Sciences Sociales (EHESS) του Παρισιού. Υπήρξε μαθήτρια και συνεργάτης του σπουδαίου ιστορικού Φερνάν Μπρωντέλ και ιδρυτικό μέλος του Κέντρου Ιστορικών Μελετών (CRH). Η έρευνα και οι δημοσιεύσεις της αφορούν, μεταξύ άλλων, στις οικονομικές σχέσεις της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, τη βυζαντινή ναυτιλία, τη μελέτη του τρόπου παραγωγής, τη δημογραφία, την αγροτική οικονομία, την εργασία στη βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο.

Η Ελένη Αντωνιάδου-Μπιμπίκου ανέπτυξε επίσης σημαντική δραστηριότητα σε επιστημονικές εταιρείες και συλλόγους που έχουν σαν αντικείμενο τη μελέτη της ελληνικής ιστορίας (ΟΜΕΠ, Ελληνική Εταιρεία Οικονομικής Ιστορίας), καθώς και τη μελέτη της νοτιοανατολικής Ευρώπης με στόχο την προώθηση της έρευνας σε διεπιστημονικό και διεθνές επίπεδο (Pierre Belon, Association Internationale d’Études du Sud-Est Européen-AIESSE).

Ανατρέξτε στο SearchCulture.gr και ανακαλύψτε το συγγραφικό έργο της Ελένης Αντωνιάδου-Μπιμπίκου μέσα από τα τεκμήρια του ψηφιακού της αρχείου.

Το πλούσιο και πολύπλευρο αρχείο της Ελένης Αντωνιάδη Μπιμπίκου αποτελεί ένα μοναδικό σημείο αναφοράς. Το αρχείο που περιήλθε στο Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη το 2017, περιλαμβάνει σημαντικό ερευνητικό υλικό με αντικείμενο την ιστορία του Βυζαντίου και της νεότερης Ελλάδας. Πρόκειται για αρχειακές πηγές που η Ε. Αντωνιάδη Μπιμπίκου χρησιμοποίησε εκτενώς κατά την εκπόνηση των ερευνών της, μαζί με τις προσωπικές της σημειώσεις και γραπτά (άρθρα, ανακοινώσεις σε συνέδρια, προσχέδια διατριβής, εκθέσεις εργασίας, ερωτηματολόγια κλπ.), των οποίων υπάρχουν τα προσχέδια και οι διαδοχικές εκδοχές, στοιχεία πολύτιμα για τη μελέτη των πρακτικών συγγραφής και έρευνας.

Επιστολή του Paul Lemerle προς την Ελένη Αντωνιάδη Μπιμπίκου αναφορικά με τη δακτυλογράφηση κειμένου. Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, άδεια χρήσης: CC BY-SA 4.0

Το αρχείο περιλαμβάνει επίσης τη σχετική επιστημονική αλληλογραφία καθώς και εργασίες των φοιτητών της και άλλων μελετητών που συμμετείχαν σε ερευνητικά προγράμματα που συντόνισε η Αντωνιάδη Μπιμπίκου. Τέλος, ένα μικρότερο μέρος του αρχείου περιλαμβάνει το υλικό που σχετίζεται με τις δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα στα πλαίσια διαφόρων ακαδημαϊκών θεσμών, καθώς επίσης υλικό που σχετίζεται με άλλες ακαδημαϊκές δραστηριότητες, όπως η συμμετοχή σε συλλόγους με επιστημονικό έργο.

Η ψηφιακή βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Λασκαρίδη

Παρότι η βιβλιοθήκη ως χώρος συγκέντρωσης και έρευνας παραμένει μία διαχρονική αξία, οι ψηφιακές εκδόσεις συμβάλουν σημαντικά στη διάδοση της γνώσης. Συμμετέχοντας με τον δικό του τρόπο στη δημιουργία της μεγάλης άυλης βιβλιοθήκης, το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη προχωρά στη ψηφιοποίηση σημαντικών τεκμηρίων που δεν προσφέρονται ακόμα στο διαδίκτυο και τα οποία αρκετές φορές συμπληρώνουν σημαντικές σειρές. Πρωτοπόρο στις ψηφιακές ανθρωπιστικές επιστήμες και στην εκπαίδευση, το Ίδρυμα φιλοδοξεί με το νέο αυτό εγχείρημα να διαθέσει ορισμένους από του θησαυρούς που φιλοξενεί, στο ευρύ κοινό. Εξερευνήστε στο SearchCulture.gr την ψηφιακή συλλογή σπάνιων βιβλίων της βιβλιοθήκης του Ιδρύματος Λασκαρίδη.

Isole famose, porti, fotezze e terre maritime sottoposte alla Ser.ma Sig.ria di Venetia, ad altri Principi Cristiani, et al Sig.or Turco... Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, άδεια χρήσης: CC BY-SA 4.0

Το βιβλίο του Giovanni Francesco Camocio με τίτλο «Isole famose, porti, fotezze e terre maritime sottoposte alla Ser.ma Sig.ria di Venetia, ad altri Principi Cristiani, et al Sig.or Turco..», που εκδόθηκε το 1574, αποτελεί ένα από τα σπανιότερα και σημαντικότερα τεκμήρια της συγκεκριμένης συλλογής. Τοποθετείται στη μεγάλη παράδοση νησολογίων του 16ου αιώνα, την εποχή δηλαδή που η διαμάχη μεταξύ Οθωμανών και Βενετών για το Αιγαίο πέλαγος είναι στο απόγειό της.

Η ψηφιακή συλλογή Travelogues

Στον εθνικό συσσωρευτή πολιτιστικού περιεχομένου SearchCulture.gr είναι διαθέσιμη επίσης και η συλλογή Trevelogues του Ιδρύματος Λασκαρίδη, η οποία προβάλει το εικονογραφικό υλικό των εκδόσεων των περιηγητών, που ταξίδεψαν προς την Ελλάδα και την Ανατολική Μεσόγειο, από τον 15ο αιώνα και μετά.

Χωρικοί χωριού Πέλεκα - Κέρκυρα. Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, άδεια χρήσης: CC BY-SA 4.0

Διασχίζοντας ή περιπλέοντας οι Δυτικοευρωπαίοι την Νοτιοανατολική Ευρώπη και τη Μεσόγειο και με αφορμή τους τόπους που διατρέχουν, άλλοτε περιγράφουν το ιστορικό παρελθόν –πάντοτε βασιζόμενοι στους αρχαίους Έλληνες και Λατίνους συγγραφείς–, άλλοτε καταγράφουν τις εμπειρίες τους και άλλοτε σχολιάζουν τους ανθρώπους που συναντούν και τις καταστάσεις που αντιμετωπίζουν (πολιτικές, καθημερινές ή θρησκευτικές εκδηλώσεις κ.λπ.). 17.329 επιστημονικά τεκμηριωμένες εικόνες περιμένουν τον επισκέπτη του SearchCulture.gr να τις ανακαλύψει.

Η τεχνολογία International Image Interoperability Framework (IIIF)

Η τεχνολογία International Image Interoperability Framework (IIIF) είναι ένα σύνολο από ανοικτές προδιαγραφές διαλειτουργικότητας που υποστηρίζουν τη διαδικτυακή διάθεση ψηφιακού υλικού, κυρίως εικόνων σε αυτή τη φάση. Η υλοποίηση του πλαισίου IIIF δίνει τη δυνατότητα να υποστηρίζονται λειτουργίες όπως διάθεση του υλικού σε πολύ μεγάλη ανάλυση, ζουμ σε μεγάλη λεπτομέρεια, επισημείωση σε εικόνες, αντιπαράθεση εικόνων και σύγκριση, κλπ, χωρίς, παράλληλα, να επιβαρύνει ιδιαιτέρως τους διακομιστές. Η ευχρηστία που παρέχει το IIIF είναι ιδιαίτερα σημαντική ειδικά για τους ερευνητές και τους χρήστες που χρειάζεται να μελετήσουν σε βάθος εικόνες, όπως χειρόγραφα, αρχεία, έργα τέχνης, κλπ. Το IIIF υποστηρίζεται από μία μεγάλη και ενεργή κοινότητα προγραμματιστών που μεριμνούν για την εξέλιξη των προδιαγραφών, όπως για να καλύψουν νέους μορφότυπους, π.χ. 3Δ αντικείμενα και αρχεία βίντεο.

Οι μεγαλύτεροι πολιτιστικοί φορείς, όπως η Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας έχουν υιοθετήσει την τεχνολογία IIIF για τη διάθεση των ψηφιακών συλλογών τους σε υψηλή ανάλυση, παρέχοντας προχωρημένες λειτουργικότητες χειρισμού των εικόνων για τους χρήστες και ελπίζουμε ότι το παράδειγμα της Βιβλιοθήκης Λασκαρίδη θα ακολουθηθεί και από άλλους ελληνικούς φορείς και θα καθιερωθεί σαν πρότυπο διαδικτυακής διάθεσης στα νέα έργα ψηφιοποίησης πολιτιστικών συλλογών.

Η τεχνολογία IIIF σε συνδυασμό με τις ανοικτές άδειες χρήσης Creative Commons- Αναφορά στο Δημιουργό- Παρόμοια Διανομή (CC BY SA 4.0) μέσω των οποίων το Ίδρυμα διαθέτει τις αρχειακές συλλογές του και την ψηφιακή βιβλιοθήκη διαδικτυακά, το καθιστούν ένα από τα πλέον σημαντικά ανοικτά ψηφιακά αρχεία για χρήση από τους ερευνητές και τους εκπαιδευτικούς.

www.ekt.gr, με πληροφορίες από Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, ΕΚΤ