 |
|
Νικόλαος ΜήτρουΚαθηγητής ΕΜΠ, Πρόεδρος Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών Συνέντευξη |
|
|
O καθηγητής Νικόλαος Μήτρου, Καθηγητής ΕΜΠ και Πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (ΣΕΑΒ), συμμετείχε στο Διεθνές Συνέδριο του ΕΚΤ για την Ανοικτή Πρόσβαση στη δημόσια και επιστημονική πληροφορία. Στη συνέντευξη του μιλάει για τις δράσεις του ΣΕΑΒ για την Ανοικτή Πρόσβαση, καθώς και την τρέχουσα κατάσταση και τις προοπτικές των υπηρεσιών επιστημονικού περιεχομένου Ανοικτής Πρόσβασης στην ελληνική ανώτατη εκπαίδευση. |
|
|
Ποια είναι τα οφέλη της Ανοικτής Πρόσβασης για τα πανεπιστήμια; Τα πανεπιστήμια, αλλά και τα ερευνητικά ιδρύματα, είναι οι κύριοι παραγωγοί και οι κύριοι καταναλωτές της επιστημονικής γνώσης. Η γνώση αυτή αρχειοθετείται και δημοσιεύεται σε διεθνείς πηγές, όπως περιοδικά, πρακτικά συνεδρίων και βιβλιογραφικές βάσεις δεδομένων. Συνεπώς, η πρόσβαση σε αυτή τη βιβλιογραφία και το επιστημονικό περιεχόμενο είναι εξαιρετικά μεγάλης σημασίας. Όσο πιο εύκολη είναι η πρόσβαση στην επιστημονική γνώση, τόσο μεγαλύτερα είναι τα οφέλη για την ακαδημαϊκή κοινότητα. Το μοντέλο που ισχύει μέχρι τώρα για τη διάθεση της επιστημονικής βιβλιογραφίας στα πανεπιστήμια είναι "subscription based", δηλαδή βασίζεται σε συνδρομές. Τα πανεπιστήμια πληρώνουν πολλά χρήματα, είτε κατά μόνας με διμερείς συμβάσεις είτε μέσω κεντρικών συμβάσεων όπως είναι αυτό που ακολουθούμε με τον Σύνδεσμο Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Θα σας περιγράψω λοιπόν το δικό μας παράδειγμα. Κάθε χρόνο πληρώνουμε περισσότερα από 15 εκατομμύρια ευρώ για να εξασφαλίσουμε στους ερευνητές και στους επιστήμονές μας πρόσβαση στα διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Αυτό το κόστος γίνεται όλο και πιο δυσβάστακτο όχι μόνο λόγω της υφιστάμενης κρίσης στην ελληνική οικονομία, αλλά και διεθνώς παρατηρείται ότι μεγάλες βιβλιοθήκες μεγάλων ιδρυμάτων, οι οποίες δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στο κόστος των συνδρομών των ηλεκτρονικών πηγών. Επομένως, η λύση βρίσκεται στην Ανοικτή Πρόσβαση. Αλλά η Ανοικτή Πρόσβαση είναι ένας στόχος που βρίσκεται κάπου στο μέλλον. Αποτελεί μια διαδικασία στην οποία έχουμε πραγματοποιήσει κάποια πρώτα βήματα και προχωρούμε αλλά θα χρειαστεί αρκετός χρόνος ακόμα ώσπου να φτάσουμε πραγματικά σ’ αυτό που λέμε Ανοικτή Πρόσβαση για όλους και σε όλο το επιστημονικό περιεχόμενο. Ποιες είναι οι υποδομές που αναπτύσσουν τα ελληνικά Πανεπιστήμια για την Ανοικτή Πρόσβαση; Δεν μπορώ να ισχυριστώ ότι είμαστε πολύ μπροστά. Τα μεγάλα πανεπιστήμια διαθέτουν τα λεγόμενα ιδρυματικά αποθετήρια όπου αρχειοθετείται η επιστημονική τους παραγωγή. Η πρόσβαση σε αυτά είναι ελεύθερη, δηλαδή διατίθεται με το καθεστώς της Ανοικτής Πρόσβασης. Ωστόσο, τα μικρότερα πανεπιστήμια δεν διαθέτουν τέτοιες υποδομές. Ποιες είναι οι σχετικές δράσεις του Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (ΣΕΑΒ) για την Ανοικτή Πρόσβαση; Ο Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών είναι το κύριο σώμα που αντιπροσωπεύει τις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες όλων των ελληνικών πανεπιστημίων και συνεργάζεται με όλες τις βιβλιοθήκες των δημόσιων ερευνητικών ιδρυμάτων της χώρας και όχι μόνο. Για παράδειγμα, συνεργάζεται με τη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, την Ακαδημία Αθηνών και την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Τα τελευταία τρία χρόνια έχει αναλάβει πολύ σημαντικές δράσεις μέσω έργων, τα οποία συγχρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και εθνικά κονδύλια, συγκεκριμένα πρόκειται για τα Επιχειρησιακά Προγράμματα "Ψηφιακή Σύγκλιση" και "Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση". Μέσα από αυτά τα έργα ο ΣΕΑΒ θα αναπτύξει ή θα βοηθήσει και τα μικρότερα πανεπιστήμια να αναπτύξουν το δικό τους αποθετήριο όπου θα καταθέτουν τη δική τους επιστημονική παραγωγή, με το καθεστώς της Ανοικτής Πρόσβασης. Ταυτόχρονα, ο ΣΕΑΒ αναπτύσσει σχετικές υπηρεσίες, ο οποίες βοηθούν την ανοικτή πρόσβαση σε αυτό το περιεχόμενο. Χρειάζεται δηλαδή να οργανωθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι αναζητήσιμο, καταληπτό με τη χρήση κοινών προτύπων και να είναι διαλειτουργικό, να μπορεί κανείς να βρίσκει την πληροφορία που θέλει ανάμεσα σε πολλά αποθετήρια με εύκολο τρόπο, χωρίς να χρειάζεται να κάνει επιμέρους αναζητήσεις. Πιστεύουμε, ακράδαντα, ότι με την υλοποίηση αυτών των δράσεων θα είμαστε σε μια πολύ καλή θέση σε σχέση με την υποδομή για την παροχή Ανοικτής Πρόσβασης στο επιστημονικό περιεχόμενο των ιδρυμάτων μας. Θα μπορούσατε να μας περιγράψετε πιο αναλυτικά τις δραστηριότητες και τους στόχους των έργων αυτών στην Ελλάδα; Τα έργα αυτά κατά βάση θα παράξουν περιεχόμενο Ανοικτής Πρόσβασης, αλλά και υπηρεσίες που θα βοηθούν αυτή την Ανοικτή Πρόσβαση. Η πρώτη δράση υπό το πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Ψηφιακή Σύγκλιση" ονομάζεται "Προηγμένες Υπηρεσίες Ψηφιακών Βιβλιοθηκών ΣΕΑΒ", μια οριζόντια δράση που λειτουργεί ως δράση "ομπρέλα". Ταυτόχρονα τρέχουν οι λεγόμενες κάθετες δράσεις στα ιδρύματα που συνεργάζονται με αυτή την οριζόντια δράση για ένα κοινό στόχο. Μία επιμέρους δράση μέσα σ’ αυτή την "ομπρέλα" είναι η δράση των ιδρυματικών αποθετηρίων. Προβλέπεται ότι θα πραγματοποιηθούν η ανάπτυξη κοινής υποδομής και αποθετηρίων για όσα ιδρύματα δεν διαθέτουν αποθετήριο, η ανάπτυξη ροών εργασίας για την απόθεση των εργασιών και η πρόταση ενός θεσμικού πλαισίου προς τις αρχές των ιδρυμάτων. Ένα άλλο μεγάλο υποέργο είναι ο "Συνεργατικός Κατάλογος", όπου καταλογογράφοι και βιβλιοθηκονόμοι προερχόμενοι από διαφορετικές βιβλιοθήκες θα συνεισφέρουν σε ένα σύστημα συνεργατικής καταλογογράφησης. Άλλες δράσεις είναι, πρώτον, η πολυμορφική βιβλιοθήκη, η οποία αναπτύσσεται σε συνεργασία με το Πάντειο Πανεπιστήμιο, για τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Δεύτερον, σχεδιάζεται μια υπηρεσία εντοπισμού της λογοκλοπής, ένα φαινόμενο το οποίο παρουσιάζεται όλο και πιο συχνά με τη χρήση του διαδικτύου και την Ανοικτή Πρόσβαση. Η δράση αυτή είναι σε πιλοτικό στάδιο γιατί δεν έχουμε τους πόρους να ολοκληρώσουμε ένα τόσο μεγάλο έργο. Τρίτον, παράγουμε και διαθέτουμε στους βιβλιοθηκονόμους μας, αλλά και στους χρήστες εν γένει, υλικό πληροφοριακής παιδείας, δηλαδή τρόπους διαχείρισης των νέων υπηρεσιών. Το δεύτερο μεγάλο έργο το οποίο έχουμε ξεκινήσει εδώ και ένα χρόνο περίπου εντάσσεται στο επιχειρησιακό πρόγραμμα "Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση" και έχει τον τίτλο "Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα". Φιλοδοξούμε να παράξουμε ηλεκτρονικά βιβλία τα οποία θα είναι διαθέσιμα και ανοικτά σε όλους τους προπτυχιακούς μας φοιτητές, αλλά και σε όλη την ακαδημαϊκή κοινότητα και την κοινωνία. Το έργο αυτό αναπτύσσεται σε δύο φάσεις. Η πρώτη φάση έχει μια αρκετά υψηλή χρηματοδότηση, περίπου 8 εκατομμύρια ευρώ, και φιλοδοξούμε στο τέλος αυτής της πρώτης φάσης να έχουμε περί τα 800 ηλεκτρονικά βιβλία, ελεύθερα, αρχειοθετημένα με σωστό τρόπο ώστε να μπορεί να βρίσκει ο κάθε φοιτητής και καθηγητής το υλικό που χρειάζεται. Το κυριότερο στοιχείο της δράσης αυτής είναι ότι το υλικό θα είναι αρχειοθετημένο με τέτοιο τρόπο ώστε ο ενδιαφερόμενος θα μπορεί να συνδυάζει διάφορα μέρη του περιεχομένου, όπως κεφάλαια, και άλλα μικρότερα μαθησιακά αντικείμενα ώστε να συναρμολογεί το δικό του βιβλίο σύμφωνα με τις ανάγκες του. |
|