Η ψηφιακή τεχνολογία αναμφίβολα έχει φέρει την επανάσταση στον χώρο της τέχνης

Θεόδωρος Παπαθεοδώρου

Επιστημονικός Συνεργάτης στο Μεταπτυχιακό 'Ψηφιακές Μορφές Τέχνης' της ΑΣΚΤ

Τεύχος 95 | Μάρ.-Μάιος 2014

Συνέντευξη

Ο Θεόδωρος Παπαθεοδώρου, επιστημονικός συνεργάτης στο Μεταπτυχιακό 'Ψηφιακές Μορφές Τέχνης' της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών (διδάσκει Υπολογιστικά Μέσα και Διαδραστική Τέχνη), μιλάει στο 'Καινοτομία, Έρευνα και Τεχνολογία' για τη σημασία της χρήσης ανοικτών εργαλείων και του ανοικτού περιεχομένου στην τέχνη. Ο Θ. Παπαθεοδώρου συμμετείχε στο διεθνές συνέδριο του ΕΚΤ 'Creativity: Καινοτόμες, Ανοικτές & Οικονομικά Βιώσιμες Δομές Δημιουργικής Παραγωγής'.

Στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών διδάσκετε "Υπολογιστικά Μέσα και Διαδραστική Τέχνη". Πώς συνδέονται αυτά τα δύο; Πώς, δηλαδή, η τεχνολογία επιδρά και επηρεάζει την παραγωγή τέχνης;

Η ψηφιακή τεχνολογία αναμφίβολα έχει φέρει την επανάσταση στον χώρο της τέχνης. Ιστορικά, υπήρχε πάντοτε άμεση σχέση του καλλιτέχνη με τα εργαλεία του. Οι ζωγράφοι, για παράδειγμα, συχνά έφτιαχναν οι ίδιοι τα πινέλα τους και τον καμβά τους. Μάλιστα, η εργασία αυτή, αντί να τους απομακρύνει από την τέχνη, αντίθετα τους έφερνε πιο κοντά σ’ αυτήν, στα υλικά και την τεχνική της.

Σήμερα, στην ψηφιακή εποχή, τα εργαλεία που χρησιμοποιούν οι καλλιτέχνες έχουν εξελιχθεί χάρη στην τεχνολογία. Αυτό έχει οδηγήσει, δυστυχώς, και στο φαινόμενο "photoshop". Πολλοί καλλιτέχνες χρησιμοποιούν εργαλεία, κλειστά πακέτα λογισμικού, τα οποία δεν έχουν ιδέα τι κάνουν.

Επειδή, λοιπόν, το "πεδίο" της τέχνης - και όχι μόνο - είναι πια ψηφιακό, αν θέλουμε να ενισχύσουμε τη σχέση του καλλιτέχνη με τα εργαλεία του, θα πρέπει να κοιτάξουμε τον κώδικα, τον προγραμματισμό. Υπάρχουν πολλά εργαλεία ανοικτά που μας βοηθούν, όπως είναι η γλώσσα προγραμματισμού processing, όπως το Open frameworks. Η "processing" φτιάχτηκε στο ΜΙΤ, από 2 μεταπτυχιακούς φοιτητές και σήμερα υποστηρίζεται από μια μεγάλη κοινότητα προγραμματιστών. Ένας καλλιτέχνης πρέπει να κοιτάξει αυτά τα εργαλεία, να μάθει πώς να τα χειρίζεται για να ξέρει ακριβώς τι παράγει.

Είναι το open hardware (ανοικτό υλισμικό) ένα ακόμη σύγχρονο εργαλείο στην υπηρεσία της τέχνης;

Το κίνημα του open hardware είναι μεγάλη ευκαιρία για τον καλλιτέχνη, καθώς δεν αγοράζει μία έτοιμη λύση, ένα κλειστό κύκλωμα στο οποίο ο κατασκευαστής είναι αυτός που ορίζει τι μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει. Αγοράζει έναν μικρο-ελεγκτή, ένα μικροεπεξεργαστή ο οποίος του δίνει τεράστιες δυνατότητες.

Επίσης, μιλώντας για open hardware, βάζουμε στη συζήτηση και τον παράγοντα του ανταγωνισμού. Δημιουργείται, δηλαδή, μια ευκαιρία για τις εταιρίες να ανταγωνιστούν μεταξύ τους, με τελικό ωφελούμενο τον καλλιτέχνη, ο οποίος μπορεί να προμηθεύεται αυτά τα κυκλώματα ολοένα και φθηνότερα. Αυτό το γεγονός έχει ιδιαίτερη σημασία, τη σημερινή εποχή ιδίως, καθώς "φτωχές σχολές", όπως η Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, μπορούν να εξοπλιστούν με σύγχρονα εργαλεία. Έτσι, φοιτητές που πρωτοξεκινούν με ελάχιστες γνώσεις υπολογιστών, μέσα σε 2-3 μήνες μαθημάτων καταφέρνουν να προγραμματίσουν μικροελεγκτές! Αυτό τους δίνει την ευχέρεια να προγραμματίσουν διαδραστικές εγκαταστάσεις με μεγάλες δυνατότητες.

Εκτός από τα εργαλεία, το αποτέλεσμα της καλλιτεχνικής δημιουργίας, θεωρείτε ότι πρέπει να είναι εξίσου "ανοικτό";

Στη σχόλη ενθαρρύνουμε τους φοιτητές τα έργα που φτιάχνουν να είναι Creative Commons, να διατίθενται, δηλαδή, με ανοικτές άδειες Creative Commons, όπως και ο κώδικας που γράφουν να είναι ανοικτό λογισμικό.

Οι εποχές έχουν αλλάξει. Ο καθηγητής δεν είναι πια μια αυθεντία από την οποία οι μαθητές μαθαίνουν. Η σχέση δεν είναι μονόδρομη. Το εκπαιδευτικό περιβάλλον είναι πλέον συνεργατικό. Για να επιτευχθεί αυτό, οι μαθητές πρέπει να μαθαίνουν ο ένας από τον άλλο. Επομένως, δεν νοείται ένας μαθητής να φτιάχνει ένα έργο και να μην επιτρέπει στους γύρω του να μαθαίνουν από αυτό, να έχουν πρόσβαση στον τρόπο που έφτιαξε μία διαδραστική εγκατάσταση, πώς προγραμμάτισε web art.

Επίσης, όντας ψηφιακοί καλλιτέχνες, οι φοιτητές πρέπει να εξοικειωθούν με την ιδέα ότι το έργο τους εύκολα αντιγράφεται. Γι αυτό πρέπει να εξοικειωθούν και με τις άδειες Creative Commons, οι οποίες παρέχουν το νομικό πλαίσιο για την αντιγραφή αυτή. Η χρήση αδειών Creative Commons δε σημαίνει ότι το έργο φεύγει από τα χέρια του δημιουργού, αλλά ότι συνοδεύεται από "ρεαλιστικές" άδειες στην ψηφιακή εποχή.

http://kainotomia.ekt.gr/issue/2014/95/#/21/