«Η θέση των γυναικών στην επιστήμη έχει ενισχυθεί δυναμικά τα τελευταία χρόνια»

Θέμις Αλισσάφη

υπότροφος ERC STARTING GRANT και ΕΛΙΔΕΚ

Τεύχος 119 | Φθινόπωρο 2020

Συνέντευξη

Η καταξιωμένη επιστήμονας μιλάει στη Δήμητρα Μαυρίδου για την εμπειρία της ως υπότροφος ERC STARTING GRANT και ΕΛΙΔΕΚ.

Η Θέμις Αλισσάφη είναι ερευνήτρια στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ). Μελετά τη διαλεύκανση των μοριακών και κυτταρικών μηχανισμών που ελέγχουν τη λειτουργία των ρυθμιστικών δικτύων του ανοσοποιητικού συστήματος. Έχει εκπονήσει διδακτορική διατριβή στην ανοσολογία στο ΙΙΒΕΑΑ. Εργάστηκε ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) και στο ΙΙΒΕΑΑ, και πρόσφατα εκλέχθηκε ερευνήτρια Γ΄ βαθμίδας στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας/ΙΤΕ. Σημαντική διάκριση για την Ελληνίδα ερευνήτρια είναι η επιχορήγηση που έλαβε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC) στο πλαίσιο του προγράμματος Starting Grants 2020.

Γιατί επιλέξατε να υποβάλετε αίτηση συμμετοχής στο πρόγραμμα ERC Starting Grant;

Την περίοδο που επέλεξα να υποβάλω συμμετοχή στο συγκεκριμένο πρόγραμμα αναζητούσα μια σημαντική χρηματοδότηση, η οποία θα με βοηθούσε να μεταβώ στο επόμενο στάδιο της καριέρας μου, να γίνω δηλαδή ανεξάρτητη ερευνήτρια και να αναπτύξω τη δική μου ερευνητική ομάδα. Το ERC Starting Grant είναι το πιο διακεκριμένο και αδιάβλητο πρόγραμμα χρηματοδότησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρέχει εθνική και διεθνή αναγνώριση και προβολή. Εξασφαλίζει σημαντική χρηματοδότηση, ενώ ταυτόχρονα διασφαλίζει και προστατεύει την ανεξαρτησία ενός νέου ερευνητή, καθώς μεγιστοποιεί τις πιθανότητες εξεύρεσης θέσης στα περισσότερα ερευνητικά κέντρα.

Ποια βήματα ακολουθήσατε;

Αρχικά, επικοινώνησα με το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου και την κυρία Κριστίνα Πασκουάλ, ως Εθνικό Σημείο Επαφής. Το ΕΚΤ συμμετείχε ενεργά στην κατάθεση της ερευνητικής μου πρότασης, παρέχοντάς μου σημαντικές πληροφορίες και συμβουλές για την επιτυχή έκβασή της. Αργότερα, όταν η πρότασή μου προκρίθηκε στον δεύτερο γύρο, το ΕΚΤ με βοήθησε ξανά στη δημιουργία των διαφανειών και στην προφορική δοκιμή της παρουσίασης. Μου παρείχε όμως σημαντική στήριξη και συμβουλευτική δράση και για την περαιτέρω αξιοποίηση της πρότασης.

Εκτός από το ERC, έχετε υπάρξει υπότροφος και άλλων προγραμμάτων. Πόσο σημαντικές ήταν αυτές οι υποτροφίες για την πορεία σας;

Είχα την τιμή να είμαι αποδέκτης πολλών εθνικών και διεθνών υποτροφιών από τα πρώτα κιόλας φοιτητικά μου χρόνια. Προπτυχιακά και μεταπτυχιακά έλαβα υποτροφίες από το ΙΚΥ και το ΕΠΕΑΕΚ. Στη συνέχεια, στο τέλος της διδακτορικής μου έρευνας έλαβα δύο διακεκριμένες διεθνείς υποτροφίες από το European Respiratory Society (ERS) και την European Academy of Allergy and Clinical Immunology (EAACI). Έχω λάβει επίσης, υποτροφία για τη μεταδιδακτορική μου έρευνα από το ΙΚΥ. Τέλος, πρόσφατα έγινα αποδέκτης και του ερευνητικού προγράμματος ΕΛΙΔΕΚ για μεταδιδάκτορες. Όλες αυτές οι υποτροφίες μού παρείχαν σημαντική συγγραφική εμπειρία, χρηματοδότηση για τις ερευνητικές μου δράσεις, αναγνώριση στον τομέα των βιοεπιστημών και σημαντική ενδυνάμωση του βιογραφικού μου.

Η Ελλάδα διαθέτει αξιόλογο επιστημονικό και ερευνητικό δυναμικό. Ποιες ενέργειες πιστεύετε ότι πρέπει να γίνουν για την ενίσχυσή του;

Το επίπεδο της έρευνας στην Ελλάδα έχει ανέβει σημαντικά τα τελευταία χρόνια και συνεχίζει να έχει μια συνεχή ανοδική πορεία. Θα πρέπει όμως, να γίνουν συγκεκριμένες ενέργειες για να παραμείνουν εδώ οι ερευνητές. Καταρχάς, το ελληνικό κράτος θα πρέπει να εξασφαλίσει μεγαλύτερα κονδύλια για έρευνα. Έπειτα, εξίσου σημαντική είναι η απαλλαγή από τη γραφειοκρατία, που περιορίζει την ανταγωνιστικότητα σε σχέση με τους αντίστοιχους ερευνητές στο εξωτερικό. Θα έπρεπε να απλοποιηθούν οι διαδικασίες, για παράδειγμα για την προμήθεια υλικών που συνεχώς περιπλέκονται, σπαταλώντας μας πολύτιμο χρόνο και ανθρώπινο δυναμικό. Επίσης, θα έπρεπε να είναι υποχρεωτική και όχι προαιρετική όπως είναι σήμερα, η αξιολόγηση όλων των ερευνητικών και πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και των ερευνητών από αδιάβλητες επιτροπές αξιόλογων ερευνητών του εξωτερικού. Η διαδικασία αυτή θα επέτρεπε την ανανέωση του ανθρώπινου δυναμικού, θα παρείχε κίνητρο στους παρόντες ερευνητές, καθώς θα επιβράβευε τους αξιόλογους επιστήμονες, ενώ παράλληλα θα δημιουργούσε νέες θέσεις εργασίας. Τέλος, η κρίση των εθνικών ερευνητικών προτάσεων θα έπρεπε να γίνεται από εξωτερικούς κριτές και όχι από συναδέλφους της ημεδαπής για να εξασφαλίζεται έτσι το αδιάβλητο της διαδικασίας.

Ποιες αλλαγές σηματοδοτεί η τρέχουσα επιτάχυνση στην έρευνα και η ανοικτή πρόσβαση σε μεγαλύτερο αριθμό επιστημονικών δεδομένων;

Η πανδημία COVID-19 έστρεψε τα φώτα στην επιστήμη της βιοϊατρικής και μας υπέδειξε τη σημασία και την αναγκαιότητα για εμπιστοσύνη στην έρευνα και ανάπτυξη νέων θεραπειών. Ωστόσο, η τρέχουσα επιτάχυνση στην έρευνα δημιούργησε ένα άγχος στην παγκόσμια ερευνητική κοινότητα, το οποίο σε ορισμένες περιπτώσεις οδήγησε σε παράβλεψη των γνωστών ενδελεχών διαδικασιών κρίσεως των ερευνητικών εργασιών, με αποτέλεσμα την επιβλαβή δημοσίευση ανακριβών αποτελεσμάτων σε αξιόπιστα διεθνή περιοδικά. Στη μετά COVID-19 εποχή, η επιστημονική κοινότητα οφείλει να είναι πιο αυστηρή σε παρόμοια φαινόμενα. Συμφωνώ με την ταχύτητα και την ανοικτή πρόσβαση σε όλα τα δεδομένα, αλλά με αυστηρότερες διαδικασίες. Η ανάγκη για ενίσχυση της χρηματοδότησης φαντάζει επίσης επιτακτική, με τις κυβερνήσεις ανά τον κόσμο, ωστόσο, να μην φαίνεται να ανταποκρίνονται πλήρως. Αυτό που επίσης υπέδειξε αυτή η συγκυρία, είναι ότι θα πρέπει να ενισχυθούν οι συνεργασίες μεταξύ επιστημόνων σε διεθνές επίπεδο και να υπάρχει ανοικτή πρόσβαση σε μεγάλο εύρος επιστημονικών δεδομένων. Η απαραίτητη και δια ζώσης συμμετοχή σε διεθνή συνέδρια θα είναι εξαιρετικά μειωμένη λόγω των προβλημάτων στη μετακίνηση. Το γεγονός αυτό, από τη μια θα δυσκολέψει τις συνεργασίες και τη δικτύωση των νέων ερευνητών, από την άλλη όμως, ίσως προσφέρει επιπλέον χρόνο σε ήδη καταξιωμένους. Έχουμε απομονωθεί, χωρίς όμως να είμαστε τελείως απομονωμένοι, χάρη στο διαδίκτυο.

Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η θέση των γυναικών στην επιστήμη; Θεωρείτε ότι οι ανισότητες έχουν αμβλυνθεί, λαμβάνοντας υπόψη την προσωπική σας εμπειρία;

Η θέση των γυναικών στην επιστήμη, ειδικά στον τομέα των βιοεπιστημών, είναι εξαιρετικά σημαντική και έχει ενισχυθεί δυναμικά τα τελευταία δέκα χρόνια. Δράσεις όπως το ERC Starting Grant διασφαλίζουν την ίση μεταχείριση και προωθούν εξίσου τις γυναίκες στην επιστήμη. Λαμβάνοντας υπόψη την προσωπική μου εμπειρία, θεωρώ ότι οι ανισότητες, τουλάχιστον στο επίπεδο που βρίσκεται σήμερα η ερευνητική μου καριέρα, έχουν αμβλυνθεί. Προσωπικά, όντας μητέρα, μέχρι στιγμής είχα ίση αντιμετώπιση στη διεκδίκηση θέσεων, τόσο στο ΙΤΕ όσο και στο ΙΙΒΕΑΑ. Παρ’ όλα αυτά, αντιλαμβάνεται κανείς ότι οι γυναίκες έχουν την αξία και τις δυνατότητες, αλλά δεν έχουν ίσες ευκαιρίες. Είναι γεγονός, ότι ακόμα οι υψηλότερες διευθυντικές θέσεις ανήκουν στην πλειοψηφία τους σε άνδρες. Στο μέλλον θα ήθελα να συμβάλω στην ανάπτυξη της ανοσολογικής έρευνας και, γιατί όχι, κάποια στιγμή να αναλάβω κάποια θέση υψηλότερης ευθύνης.

Διαβάστε τη συνέντευξη όπως τυπώθηκε στο περιοδικό (eReader)