"Η προσπάθεια που γίνεται αυτή την περίοδο στον τομέα της έρευνας θα πρέπει να συνεχιστεί"

Γιώργος Καπέλλος

Επιστημονικός συνεργάτης, Τμήμα Χημικών Μηχανικών Πανεπιστημίου Πατρών

Τεύχος 107 | Μάρτιος - Μάιος 2017

Συνέντευξη

Ο Γιώργος Καπέλλος είναι επιστημονικός συνεργάτης στο Τμήμα Χημικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών και ειδικότερα με το Εργαστήριο Φαινομένων Μεταφοράς και Φυσικοχημικής Υδρονομικής. Ο Γ. Καπέλλος έχει λάβει μια άκρως ανταγωνιστική υποτροφία από τις Δράσεις Marie Skłodowska-Curie της ΕΕ, για να υλοποιήσει ένα μέρος της έρευνας του στο ΜΙΤ στις ΗΠΑ. Ακολούθως θα επιστρέψει στην Ελλάδα για να συνεχίσει την έρευνα του στη χώρα μας. Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Δημήτρη Μαραγκό, ο Γ. Καπέλλος αναφέρεται με αισιοδοξία στις συγκυρίες που φαίνεται να υπάρχουν αυτή την περίοδο στην Ελλάδα για την έρευνα, ενώ δίνει και τις συμβουλές του στους νέους ερευνητές.

Θα μπορούσατε να μας παρουσιάσετε συνοπτικά την κύρια ερευνητική σας δραστηριότητα; Σε ποιους τομείς εστιάζεται η έρευνά σας και ποια τα καινοτόμα χαρακτηριστικά της;

Η έρευνα μου βασίζεται στον τομέα της χημικής και περιβαλλοντικής μηχανικής. Έχω ολοκληρώσει διδακτορικές σπουδές στην ανάπτυξη μοντέλων για τη μαθηματική περιγραφή των φαινομένων μεταφοράς, δηλαδή τη ροή ύδατος, τη μεταφορά διαλελυμένων χημικών ουσιών σε πορώδη υλικά και σε κυτταρικά βιολογικά υλικά. Αυτά τα κυτταρικά βιολογικά υλικά είναι οι ιστοί των θηλαστικών, των φυτών, καθώς επίσης και μικροβιακά συστήματα, τα λεγόμενα βιοφίλμς τα οποία αποτελούνται από βακτήρια και κάποιες πολυμερικές ουσίες, τα κοινά υδροπηκτώματα, όπως το γιαούρτι. Φανταστείτε το γιαούρτι να έχει και μικροβιακούς οργανισμούς. Για αυτά τα φυσικά φαινόμενα αναπτύσσω θεωρητικά μοντέλα, καθώς επίσης διεξάγω και κάποια πειράματα τα οποία σχετίζονται με τη μικροκλίμακα, με την κλίμακα του κυττάρου. Προσπαθώ να καταλάβω τι συμβαίνει με το κάθε βακτήριο ξεχωριστά, ώστε μετά αυτή η συνέργεια μεταξύ των βακτηρίων να μας δώσει την μακροσκοπική συμπεριφορά που βλέπουμε. Αυτές οι διεργασίες έχουν σημαντικές εφαρμογές, όπως στην Ιατρική για τις μολύνσεις των διαφόρων ιστών, ή όπως στο υπέδαφος για το πώς αυτά τα μικρόβια καταναλώνουν κάποιους ρύπους, οργανικούς και ανόργανους και μειώνουν το φαινόμενο της ρύπανσης.

Κατά πόσο θεωρείτε ότι θα σας βοηθήσει η υποτροφία που πήρατε από τις Δράσεις Marie Skłodowska-Curie, για την εξέλιξη της ακαδημαϊκής και επαγγελματικής σας σταδιοδρομίας;

Αυτή η υποτροφία ήταν ένα όνειρο ζωής για μένα. Έχω εργαστεί στο εξωτερικό άλλες δυο φορές, και συγκεκριμένα στις ΗΠΑ, το 2010 είχα πάει στο Rice University, στο Τμήμα Bio- Engineering, ενώ το 2013/14 συνέχισα στο Texas Tech University με ανταγωνιστικές υποτροφίες από το Human Frontier Science Programme και από Gulf of Mexico Research Initiative. Παρ’ όλο όμως που αυτές οι υποτροφίες είναι πολύ ανταγωνιστικές για μένα και για πολλούς άλλους ερευνητές, απέχουν παρασάγγας από τις υποτροφίες Marie Skłodowska-Curie. Αυτή η υποτροφία θεωρώ ότι θα αποδώσει τα μέγιστα για την εξέλιξη της ερευνητικής μου καριέρας, τόσο στον αριθμό και την ποιότητα των δημοσιεύσεων όσο και από θέμα δικτύωσης με κορυφαίους επιστήμονες.

Ποια ήταν η συνεισφορά του ΕΚΤ ως Εθνικό Σημείο Επαφής, στο να λάβετε αυτή την υποτροφία;

Η συνεισφορά του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης, και συγκεκριμένα της Δρ Χριστίνα Πασκουάλ, ήταν απολύτως καθοριστική. Πέτυχα να εγκριθεί η πρόταση που υπέβαλα με τη δεύτερη φορά. Την πρώτη πρόταση που υπέβαλα την είχα γράψει αποκλειστικά μόνος μου χωρίς καμία βοήθεια από κάποιο Σημείο Επαφής. Εκείνη η πρόταση δυστυχώς δεν εγκρίθηκε. Στη συνέχεια έμαθα για τις δράσεις του ΕΚΤ, για τα επιμορφωτικά σεμινάρια, συμμετείχα σε μια παρουσίαση που ήταν ανοικτή στο κοινό. Έμεινα εντυπωσιασμένος από το υψηλό επίπεδο κατάρτισης που είχαν οι αρμόδιοι υπεύθυνοι του ΕΚΤ και αποφάσισα για τη δεύτερη υποβολή να απευθυνθώ στη Χρ. Πασκουάλ. Αφού κανονίσαμε μια συνάντηση, ασχολήθηκε εξατομικευμένα με την περίπτωση μου για πάρα πολλές ώρες. Το πιο σημαντικό είναι ότι οι συμβουλές της έπαιξαν καθοριστικό ρόλο και έχουν αποτυπωθεί στη βαθμολογία που έλαβα στην πρόταση μου. Χωρίς τις συμβουλές της θα είχα αποτύχει.

Θεωρείτε ότι υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες για να ασχοληθεί κάποιος "επαγγελματικά" με την έρευνα στην Ελλάδα;

Έχω ακολουθήσει έναν μη παραδοσιακό δρόμο στο κομμάτι της επιστημονικής έρευνας σε ακαδημαϊκά ινστιτούτα και για αυτό έχω μεταβεί πολλές φορές στο εξωτερικό, έχω δουλέψει με το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας στην Πάτρα, με το Πανεπιστήμιο Πατρών, ένας δρόμος στρωμένος με αγκάθια και ανηφορικός. Όμως, υπάρχει μια σημαντική μεταβολή που πρέπει να την τονίσουμε, όπως η σύσταση του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ), το οποίο έχει ξεκινήσει και υλοποιεί προγράμματα χρηματοδοτήσεων για διδάκτορες και μεταδιδάκτορες. Εκείνο που πρέπει εμείς να πιέσουμε ως πιο ώριμοι ερευνητές είναι αυτή η προσπάθεια να μην σταματήσει, να λάβει την απαιτούμενη δυναμική και να συνεχιστεί. Με αυτόν τον τρόπο θα υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες για να γίνεται έρευνα πρωτοποριακή και στην Ελλάδα, όπως γίνεται ήδη.

Προσωπικά, είμαι γέννημα θρέμμα του Πανεπιστημίου Πατρών (πτυχίο, μεταπτυχιακό, διδακτορικό), έχω ήδη καταφέρει δυο φορές να λάβω ανταγωνιστική χρηματοδότηση για τις ΗΠΑ και τώρα λαμβάνω τρίτη φορά ανταγωνιστική χρηματοδότηση από τις δράσεις Marie Skłodowska-Curie. Θεωρώ ότι η Ελλάδα είχε το ανθρώπινο δυναμικό, ξαποστάσαμε για λίγα χρόνια και τώρα τραβάμε μπροστά, ώστε οι νέοι επιστήμονες να μην φεύγουν, να υπάρχουν κίνητρα ώστε όσοι έχουν φύγει να γυρίσουν στην Ελλάδα, να συνδυάσουν την όμορφη φύση, η οποία είναι αυτή που μας κρατάει όλους δεμένους με αυτόν τον τόπο, αλλά και αυτό που αγαπούν, τη δημιουργία και την ερευνητική καινοτομία.

Τι θα λέγατε σε κάποιον νέο που σκέφτεται να συνεχίσει ερευνητικά τη σταδιοδρομία του στο εξωτερικό; Τι συμβουλή θα του δίνατε;

Πιστεύω ότι η κατάσταση στις ΗΠΑ, που θεωρείται κορυφαία επιλογή για κορυφαίους επιστήμονες, δεν είναι ιδιαίτερα ανθηρή. Οι συνθήκες έχουν αλλάξει, σε σχέση με αυτά που μας έλεγαν οι καθηγητές μας στο παρελθόν. Οι συνθήκες είναι εξαιρετικά δύσκολες, οι μισθοί για τους ερευνητές δεν είναι ανταγωνιστικοί. Επίσης η προσαρμογή στις εκεί συνθήκες διαβίωσης είναι δύσκολη. Γνωρίζω προσωπικά πολλούς ερευνητές που γύρισαν πίσω, χωρίς να έχουν πετύχει αυτό που ονειρεύονταν. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι θα αποκοπούμε από τον υπόλοιπο κόσμο. Θα έχουμε την κινητικότητα, αλλά θα πρέπει και στην Ελλάδα να δημιουργήσουμε τις συνθήκες εκείνες που θα επιτρέπουν σε όποιον ερευνητή επιθυμεί να επιστρέψει για κάποιο διάστημα- μικρό ή μεγάλο- να έχει μια μικρή βάση και κάποιες στοιχειώδεις ευκαιρίες.

Έχω πάει σε δυο κορυφαία πανεπιστήμια, ετοιμάζομαι για το ΜΙΤ στο Τμήμα Χημικών Μηχανικών, το κορυφαίο ίδρυμα στη χημική μηχανική παγκοσμίως, αλλά θα επιστρέψω. Ο λόγος είναι ότι θεωρώ ότι στην Ελλάδα παράγεται έρευνα υψηλής ποιότητας, υπάρχει σημαντική προσπάθεια να συνδεθεί αυτή η έρευνα με τον πραγματικό κόσμο, να λύσουμε προβλήματα καθημερινότητας, όπως η ρύπανση, στην ιατρική, στις τεχνολογίες κ.λπ. Το ότι γυρίζω και εγώ και άλλοι επιστήμονες, σημαίνει ότι στην Ελλάδα γίνεται δουλειά και αυτό θα πρέπει να το ενισχύσουμε.