Η Ελλάδα στον Ορίζοντα 2020: Μια πρώτη αποτίμηση της ελληνικής συμμετοχής στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας

Σε αυτό το αφιέρωμα:

Ο Ορίζοντας 2020, το πρόγραμμα - πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Έρευνα και την Καινοτομία, καλύπτει την περίοδο 2014-2020, με προϋπολογισμό περίπου 80 δισ. ευρώ. Το πρόγραμμα υποστηρίζει την κοινή στρατηγική "Ευρώπη 2020" που αναδεικνύει την έρευνα και την καινοτομία σε κεντρικούς μοχλούς για την έξυπνη, βιώσιμη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη. Παράλληλα, στοχεύει στην αποτελεσματική αντιμετώπιση σημαντικών κοινωνικών προκλήσεων.

Τρεις είναι οι άξονες του προγράμματος:
Η Επιστημονική Αριστεία (Εxcellent Science) αφορά επιστημονική έρευνα παγκόσμιου επιπέδου με στόχο την προσέλκυση στην ΕΕ των καλύτερων επιστημόνων.
Η Βιομηχανική Υπεροχή (Ιndustrial Leadership) καλύπτει στρατηγικές επενδύσεις σε τεχνολογίες-κλειδιά, όπως νανοτεχνολογία και μικροηλεκτρονική, υποστηρίζει τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα και τη δημιουργία καινοτόμων επιχειρήσεων.
Οι Κοινωνικές Προκλήσεις (Societal Challenges) περιλαμβάνουν την αντιμετώπιση της γήρανσης του πληθυσμού, της εξάντλησης των ενεργειακών πόρων, και το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής.

Έναν χρόνο πριν την ολοκλήρωση του προγράμματος, σας παρουσιάζουμε μια σειρά από αναλυτικά και ενδιαφέροντα στοιχεία για την ελληνική συμμετοχή στον Ορίζοντα 2020, καθώς και τις υπηρεσίες που παρέχει το ΕΚΤ προς τις ελληνικές ερευνητικές ομάδες, ως Εθνικό Σημείο Επαφής για το πρόγραμμα. Στο πλαίσιο του αφιερώματος μιλήσαμε με Έλληνες ερευνητές για τα έργα που υλοποιούν, τις καινοτομίες τους, αλλά και τον κοινωνικό αντίκτυπο αυτών των έργων. 

Το ΕΚΤ ως Εθνικό Σημείο Επαφής

Πέντε ιστορίες επιτυχίας με τη συμβολή του ΕΚΤ

Το έργο "Ο Ρόλος των Παγκόσμιων και Τομεακών Παραγόντων στις Διακυμάνσεις του Μεριδίου Εργασίας"/ Marie Skłodowska-Curie Actions

Το έργο ProMiDis για την ανακάλυψη νέων φαρμάκων /πρόγραμμα ERC Consolidator Grant

Το έργο TopSpec για την αντιμετώπιση ασθενειών / πρόγραμμα FET (Μελλοντικές και Αναδυόμενες Τεχνολογίες)

Το έργο GLIOMARK για τη διάγνωση εγκεφαλικών όγκων / SME Instrument

Το έργο CO3 για ψηφιακές τεχνολογίες στην υπηρεσία των πολιτών/ πρόγραμμα H2020-SC6-TRANSFORMATIONS

3.587 συμμετοχές σε 2.004 έργα που έλαβαν χρηματοδότηση ύψους 1,093 δισ. ευρώ. Αυτοί οι αριθμοί περιγράφουν με ακρίβεια την ελληνική συμμετοχή στον Ορίζοντα 2020, το πρόγραμμα - πλαίσιο της ΕΕ για την έρευνα και καινοτομία, έναν χρόνο πριν την ολοκλήρωσή του. Με αυτή την επίδοση, η χώρα μας κατατάσσεται στην ενδέκατη θέση μεταξύ των 28 κρατών μελών της ΕΕ.

Όσον αφορά τα επιμέρους προγράμματα, την υψηλότερη χρηματοδότηση από τη συμμετοχή ελληνικών φορέων καταγράφουν τα προγράμματα "Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών", "Ασφαλείς κοινωνίες", "Ασφαλής, Καθαρή και Αποδοτική Ενέργεια", "Έξυπνες, Πράσινες και Ολοκληρωμένες Μεταφορές", "Δράσεις Μarie Sklodowska-Curie" και "Υγεία, Δημογραφική Μεταβολή και Ευημερία".

Αυτά είναι μερικά από τα κύρια συμπεράσματα που προκύπτουν από τα πλέον πρόσφατα στοιχεία της βάσης δεδομένων eCORDA της ΕΕ (Αύγουστος 2019), μετά από επεξεργασία που πραγματοποίησε το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ).

Μέχρι σήμερα στο πλαίσιο του Ορίζοντα 2020 έχουν εγκριθεί συνολικά 26.147 ερευνητικά έργα με συνολική κοινοτική χρηματοδότηση 43.347 εκατ. ευρώ. Η Ελλάδα καταγράφει συνολικά 3.587 συμμετοχές ελληνικών φορέων, σε 2.004 έργα, λαμβάνοντας κοινοτική χρηματοδότηση ύψους 1,093 δισ. ευρώ.

Η κοινοτική αυτή χρηματοδότηση αποτελεί το 2,52% της χρηματοδότησης που έχει δοθεί από τον Ορίζοντα 2020 στα κράτη μέλη της ΕΕ28 με την Ελλάδα να βρίσκεται στην ενδέκατη θέση, πάνω από χώρες όπως η Φινλανδία, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία. Με βάση τον αριθμό συμμετοχών σε εγκεκριμένα έργα στον Ορίζοντα 2020 η Ελλάδα βρίσκεται στη 9η θέση.

Διάγραμμα 1. Ορίζοντας 2020 - Ποσοστιαία Κατανομή Χρηματοδότησης, για την Ελλάδα, ανά Πυλώνα 


Πηγή: eCORDA/Αύγουστος 2019, επεξεργασία στοιχείων: ΕΚΤ

Στο Διάγραμμα 1 παρουσιάζεται η ποσοστιαία (%) κατανομή χρηματοδότησης ανά πυλώνα στην Ελλάδα. Η μεγαλύτερη ελληνική συμμετοχή με 46,49% επί του συνόλου των χρηματοδοτήσεων (508 εκ. ευρώ), αφορά τον άξονα "Κοινωνικές Προκλήσεις" (Societal Challenges). Αντίστοιχα σημαντική, με 32,35% των χρηματοδοτήσεων (353 εκ. ευρώ), είναι η συμμετοχή στον πυλώνα "Βιομηχανική Υπεροχή" (Industrial Leadership), στον οποίο περιλαμβάνεται η έρευνα στον τομέα των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ), όπου διαχρονικά η Ελλάδα έχει σημαντικές επιδόσεις. Ακολουθεί ο πυλώνας "Επιστημονική Αριστεία" με 18,68% (204 εκ. ευρώ), έπεται ο πυλώνας "Επιστήμη στην κοινωνία και μαζί με την κοινωνία" με μόνο 0,90% (9,8 εκ. ευρώ) και η κατανομή ολοκληρώνεται με το συνολικό ποσοστό του 1,58% (17,3 εκ. ευρώ) για τους τρεις τελευταίους πυλώνες.

Διάγραμμα 2: Ορίζοντας 2020 - Κοινοτική χρηματοδότηση στην Ελλάδα ανά επιμέρους πρόγραμμα (εκατ. ευρώ)

Πηγή: eCORDA/Αύγουστος 2019, επεξεργασία στοιχείων: ΕΚΤ

Στο Διάγραμμα 2 απεικονίζεται η κατανομή των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων ανά άξονα του κάθε πυλώνα. Κυριότεροι άξονες με κριτήριο το ύψος της χρηματοδότησης είναι οι : α) "Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών" με 228,37 εκ. ευρώ (πυλώνας: "Βιομηχανική Υπεροχή"), β) "Ασφαλείς κοινωνίες" με 105,2 εκ. ευρώ (πυλώνας: "Κοινωνικές Προκλήσεις") και γ) "Δράσεις Marie Sklodowska-Curie" με 78,28 εκ. ευρώ (πυλώνας: "Επιστημονική Αριστεία").

Οι δέκα ελληνικοί φορείς που έχουν επιτύχει τη μεγαλύτερη κοινοτική χρηματοδότηση μέχρι σήμερα στον Ορίζοντα 2020 (Πίνακας 1) είναι κατά σειρά: Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης, Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ), Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Συστημάτων Επικοινωνιών και Υπολογιστών (ΕΠΙΣΕΥ - ΕΜΠ), Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Πανεπιστήμιο Πατρών, Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών "Δημόκριτος", Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Κέντρο Μελετών Ασφάλειας, Ερευνητικό Κέντρο Καινοτομίας στις Τεχνολογίες της Πληροφορίας των Επικοινωνιών και της Γνώσης ΑΘΗΝΑ.


Για την επόμενη περίοδο, δρομολογείται το νέο πρόγραμμα "Ορίζοντας Ευρώπη" με αυξημένο προϋπολογισμό στα 100 δισ. ευρώ. Είναι ένα φιλόδοξο πρόγραμμα το οποίο θα καλύψει την περίοδο 2021-2027. Σε σχέση με το τρέχον πρόγραμμα χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη ευελιξία και η διαμόρφωσή του εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις συνέργειες που θα προκύψουν. Το νέο πρόγραμμα θα συνεχίσει να προωθεί την επιστημονική αριστεία μέσω του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ERC) και των υποτροφιών και ανταλλαγών "Marie Skłodowska-Curie" και θα επωφελείται από τις επιστημονικές συμβουλές, την τεχνική υποστήριξη και την ειδική έρευνα του Κοινού Κέντρου Ερευνών (Joint Research Centre).

Μεταξύ των νέων χαρακτηριστικών του "Ορίζοντα Ευρώπη" ξεχωρίζει η δημιουργία του Ευρωπαϊκού Συμβούλιου Καινοτομίας. Στόχος είναι οι επαναστατικές καινοτομίες να μεταφερθούν από το εργαστήριο στις εμπορικές εφαρμογές και να βοηθηθούν οι νεοφυείς και μικρομεσαίες επιχειρήσεις να αναπτύξουν τις ιδέες τους σε μεγαλύτερη κλίμακα. Ο νέος φορέας θα παρέχει άμεση στήριξη σε φορείς καινοτομίας μέσω δύο βασικών χρηματοδοτικών μέσων, ενός για τα πρώτα στάδια και ενός άλλου για την ανάπτυξη και την εμπορική προώθηση. Θα λειτουργεί δε συμπληρωματικά προς το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (EIT).

Το EKT ως Εθνικό Σημείο Επαφής

Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ) λειτουργεί ως Εθνικό Σημείο Επαφής για έντεκα τομείς του Ορίζοντα 2020, υποστηρίζοντας ελληνικούς φορείς να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα.
Το ΕΚΤ διαθέτει μεγάλη εμπειρία σε ανταγωνιστικά προγράμματα της ΕΕ. Από το 1992 αποτελεί σταθερό σημείο επικοινωνίας και πληροφόρησης για χρηματοδοτούμενα ερευνητικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς και για δράσεις που αφορούν την αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων. Οι υπηρεσίες του απευθύνονται στο σύνολο της ακαδημαϊκής, ερευνητικής και επιχειρηματικής κοινότητας της χώρας.

Το ΕΚΤ προσφέρει ένα ευρύ φάσμα συμβουλευτικών υπηρεσιών στους ελληνικούς φορείς για την υποβολή προτάσεων στον Ορίζοντα 2020. Εξειδικευμένα στελέχη του, με συνεχή κατάρτιση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC), και σε συνεργασία με μεγάλα ευρωπαϊκά ερευνητικά δίκτυα, παρέχουν ενημέρωση και υποστήριξη στους ερευνητικούς οργανισμούς και τις επιχειρήσεις της χώρας για:

• Εντοπισμό προγράμματος/τύπου έργου που ανταποκρίνεται στο προφίλ του ερευνητικού οργανισμού ή/και της επιχείρησης
• Εξεύρεση συνεργατών στην Ευρώπη και σε τρίτες χώρες, μέσω ερευνητικών δικτύων και εργαλείων
• Τεχνικό έλεγχο προτάσεων για θέματα που αφορούν τις διαδικασίες υποβολής και αξιολόγησης, κ.ά.
• Υποστήριξη σε θέματα διαπραγμάτευσης συμφώνου επιχορήγησης, συμφώνων κοινοπραξιών, δικαιωμάτων πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας, κ.ά.
• Καθοδήγηση σε υποστηρικτικές υπηρεσίες και δίκτυα της ΕΕ, κ.ά.

Την περίοδο 2014-2018, στο πλαίσιο της δραστηριότητάς του ως Εθνικό Σημείο Επαφής, το ΕΚΤ:

Ανταποκρίθηκε σε 4.745 αιτήματα συμβουλευτικής υποστήριξης
Ενημέρωσε με 1.199 μαζικά ηλεκτρονικά μηνύματα (mass e-mails)
Υποστήριξε 1.122 αναζητήσεις συνεργασιών (partner searches)
Πραγματοποίησε 1.302 συμβουλευτικές συναντήσεις
Υποβλήθηκαν 1.075 προτάσεις με την υποστήριξη του ΕΚΤ

Ιδιαίτερα σημαντική, για την παροχή υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας, είναι η συμμετοχή του ΕΚΤ στα ευρωπαϊκά δίκτυα των Εθνικών Σημείων Επαφής για επιμέρους προγράμματα του Ορίζοντα 2020, όπως τα Δίκτυα Ideal-ist, C-Energy 2020, HNN 2.0, RICH 2020, Net4Society, Net4Mobility, SiS.net2.

Επίσης, το ΕΚΤ υποστηρίζει τους Έλληνες ερευνητές να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του Ορίζοντα 2020 για Ανοικτή Πρόσβαση στις επιστημονικές δημοσιεύσεις και τα δεδομένα, που αφορούν έργα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ. Από το 2003 που υπέγραψε τη Διακήρυξη του Βερολίνου για την Ανοικτή Πρόσβαση στη Γνώση και έκτοτε με τη συμμετοχή σε διεθνείς πρωτοβουλίες και ευρωπαϊκά έργα, το ΕΚΤ υποστηρίζει ενεργά τους ελληνικούς φορείς έρευνας και τους χρηματοδότες έρευνας, στην υιοθέτηση των πολιτικών Ανοικτής Πρόσβασης.

Το ΕΚΤ παρέχει ολοκληρωμένη ενημέρωση σχετικά με τις εξελίξεις του Ορίζοντα 2020, αλλά και τις υπηρεσίες του ως Εθνικό Σημείο Επαφής στο σύνολο της ακαδημαϊκής, ερευνητικής και επιχειρηματικής κοινότητας. Στον δικτυακό τόπο innovation.ekt.gr οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να αναζητήσουν νέα για την έρευνα, την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα. Ενώ σε ειδική ενότητα στον δικτυακό τόπο του ΕΚΤ (ekt.gr/events) μπορεί κανείς να εντοπίσει όλες τις εκδηλώσεις που διοργανώνει το ΕΚΤ, μεταξύ των οποίων και αυτές που αφορούν τον Ορίζοντα 2020.

Στο πλαίσιο της δραστηριότητάς του ως Εθνικό Σημείο Επαφής την περίοδο 2014-2018, το ΕΚΤ διοργάνωσε ή συμμετείχε συνολικά σε 101 εκδηλώσεις και σε 82 εκπαιδευτικά σεμινάρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Οι ενημερωτικές εκδηλώσεις προς ενδιαφερόμενους φορείς αποτελούν μια βασική υπηρεσία του ΕΚΤ ως Εθνικό Σημείο Επαφής. H διοργάνωση εκδηλώσεων και σεμιναρίων πραγματοποιείται μέσω της συμμετοχής σε διεθνή δίκτυα, με τη συνεργασία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας, της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ), ακαδημαϊκών ιδρυμάτων, ερευνητικών φορέων και επιχειρήσεων. 

Όλες οι εκδηλώσεις που πραγματοποιεί το ΕΚΤ στην Αθήνα, μεταδίδονται ζωντανά στο διαδίκτυο, ενώ τα μαγνητοσκοπημένα βίντεο, μαζί με τις παρουσιάσεις των ομιλητών, είναι στη συνέχεια διαθέσιμα στον δικτυακό τόπο του ΕΚΤ. Τις εκδηλώσεις της περιόδου 2014-2018 παρακολούθησαν περισσότερα από 5.000 άτομα. Οι δράσεις και εκδηλώσεις του ΕΚΤ που αφορούν τον Ορίζοντα 2020, προωθούνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέσω των λογαριασμών που έχει το ΕΚΤ σε Facebook, Twitter, Linkedin και Youtube, με συστηματικές αναρτήσεις σε καθημερινή βάση και με υψηλή απήχηση στους χρήστες.

Με ειδικές εκθέσεις και μελέτες το ΕΚΤ παρέχει αναλυτικά στοιχεία και μια σε βάθος ενημέρωση σε όλους όσους ενδιαφέρονται για τις επιδόσεις των ελληνικών φορέων στο ευρωπαϊκό χρηματοδοτικό πλαίσιο για την έρευνα και καινοτομία, "φωτίζοντας" με αυτό τον τρόπο σημαντικές πλευρές της ελληνικής ερευνητικής δραστηριότητας. Μάλιστα, λόγω του άκρως ανταγωνιστικού χαρακτήρα των ευρωπαϊκών ερευνητικών προκηρύξεων, οι συγκεκριμένες επιδόσεις αποτελούν σαφείς ενδείξεις για τις περιοχές αριστείας σε εθνικό, περιφερειακό, και θεματικό επίπεδο.

Οι εκδόσεις βασίζονται σε στοιχεία που συγκεντρώνει το ΕΚΤ στο πλαίσιο της λειτουργίας του ΕΣΕ, καθώς και σε έγγραφα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και στοιχεία από την κοινοτική υπηρεσία της CORDIS και τη βάση δεδομένων e-CORDA. Ιδιαίτερα σημαντική είναι, κατά περίπτωση, και η συνεισφορά στοιχείων από τους ελληνικούς οργανισμούς που συμμετέχουν σε έργα. Όλες οι ειδικές εκθέσεις και μελέτες διατίθενται online (σε μορφή pdf και σε εφαρμογή ξεφυλλίσματος) στον δικτυακό τόπο metrics.ekt.gr για τους δείκτες και στατιστικές για Έρευνα, Ανάπτυξη, Καινοτομία.

Info

Πέντε ιστορίες επιτυχίας με τη συμβολή του ΕΚΤ

Στο πλαίσιο της δράσης του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ) ως Εθνικού Σημείου Επαφής στον Ορίζοντα 2020, επιχειρήσεις, ερευνητές και κοινοπραξίες φορέων έλαβαν υποστηρικτικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες για την προετοιμασία και υποβολή, με επιτυχία, προτάσεων χρηματοδότησης. Μια πρώην υπότροφος των Δράσεων Marie Sklodowska Curie, ένας ερευνητής που χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC),  μια επιχείρηση που συμμετέχει στο πρόγραμμα "Μελλοντικές και Αναδυόμενες Τεχνολογίας (FET)", μια επιχείρηση που αξιοποίησε το SME Instrument για μικρομεσαίες επιχειρήσεις και ένα έργο για ανοικτές δημόσιες υπηρεσίες, είναι μερικές μόνο από τις ελληνικές ιστορίες επιτυχίας του Ορίζοντα 2020. Ας τις γνωρίσουμε. 

Το έργο "Ο Ρόλος των Παγκόσμιων και Τομεακών Παραγόντων στις Διακυμάνσεις του Μεριδίου Εργασίας"/ Marie Skłodowska-Curie Actions

Το έργο "Ο Ρόλος των Παγκόσμιων και Τομεακών Παραγόντων στις Διακυμάνσεις του Μεριδίου Εργασίας / The Role of Global and Sectoral Factors in Labour Share Fluctuations" υλοποιήθηκε, στο πλαίσιο των Δράσεων Marie Skłodowska-Curie, από τη Δρ Αικατερίνη Καραδημητροπούλου στην Τράπεζα Της Ελλάδος, από τις 3 Ιουλίου 2017 έως και τις 3 Μαρτίου 2019.

Η έρευνα που διενεργήθηκε στο πλαίσιο του έργου διερεύνησε την κατανομή του εθνικού εισοδήματος μεταξύ κερδών και μισθών, όπως προσεγγίζεται από το μερίδιο εργασίας στο εθνικό εισόδημα. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στον προσδιορισμό των εμπειρικών κανονικοτήτων των μεριδίων των συντελεστών παραγωγής σε ανεπτυγμένες και αναδυόμενες χώρες καθώς και μεταξύ κλάδων. Προέκυψαν επίσης, συμπεράσματα χρήσιμα για τη διαμόρφωση δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής σε ένα περιβάλλον μειούμενου μεριδίου εργασίας.

Η μελέτη των επιπτώσεων του μεριδίου εργασίας από μια σταθερή εμπειρική μακροοικονομική σκοπιά επιτρέπει στην ευρεία ακαδημαϊκή κοινότητα και στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να κατανοήσουν καλύτερα τη συμπεριφορά του μεριδίου εργασίας και της επιδράσεις της σε βασικές μακροοικονομικές μεταβλητές. Βοηθά έτσι στο να στραφεί το ενδιαφέρον του κλάδου στον σημαντικό ρόλο των μεριδίων εισοδήματος που έχει παραμεληθεί μέχρι στιγμής από την οικονομική επιστήμη.

Για την καλύτερη δυνατή διερεύνηση των ερωτημάτων που έχουν προκύψει σχετικά με την εξέλιξη του μεριδίου εργασίας, κρίθηκε σκόπιμο να εκπροσωπούνται και οι δύο ενδιαφερόμενες πλευρές (δηλαδή ερευνητές και υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής) και να συνεργάζονται για την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων πολιτικής. Η Δράση Marie Skłodowska-Curie έδωσε ακριβώς αυτή τη δυνατότητα.

H υπότροφος του έργου Δρ Αικατερίνη Καραδημητροπούλου, νυν Επίκουρη Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Πειραιά στο Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης, αναφερόμενη στις δυνατότητες που της έδωσε το έργο MSCΑ και στους επόμενους στόχους της, μας είπε χαρακτηριστικά: "Η δράση αυτή μου έδωσε τη δυνατότητα συνεργασίας με συναδέλφους από την Τράπεζα της Ελλάδος και τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) με το πανεπιστήμιο East Anglia του Norwich στο οποίο εργαζόμουν ως επίκουρος καθηγήτρια. Σε αυτό το πλαίσιο παράχθηκε επιστημονικό έργο το οποίο δημοσιεύθηκε σε ένα δοκίμιο εργασίας στην Τράπεζα της Ελλάδος. Στο έργο αυτό εξακολουθώ να εργάζομαι, με απώτερο σκοπό τη δημοσίευση σε ένα οικονομικό επιστημονικό περιοδικό παγκόσμιας εμβελείας. Η δράση Marie Sklodowska Curie έπαιξε κύριο ρόλο για την εκλογή μου ως Επικούρου Καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο του Πειραιά και μου δόθηκε έτσι η ευκαιρία να επιστρέψω μόνιμα στην πατρίδα μου από την οποία είχα φύγει σε ηλικία οκτώ ετών".

Αναφορικά δε με τη συνεργασία της με το ΕΚΤ, ως Εθνικό Σημείο Επαφής, δήλωσε: "Κατά την προετοιμασία της πρότασης, ως υπεύθυνη για την ολοκληρωμένη σύνταξή της, βρισκόμουνα σε συνεχή συνεργασία με το ΕΚΤ, το οποίο συνέβαλε ενεργά στην οργάνωση της πρότασης. Το ΕΚΤ είχε πάντοτε απαντήσεις για κάθε απορία. Το γεγονός αυτό μας βοήθησε στο να επικεντρωθούμε στο κατ’ εξοχήν ερευνητικό κομμάτι της προτάσεως, με αποτέλεσμα να επιλύονται εύκολα τα διάφορα διοικητικά θέματα τα οποία προέκυπταν. Τέλος, πριν παραδοθεί η τελική πρόταση, το ΕΚΤ μελέτησε προσεκτικά κάθε γραμμή της προτάσεως και είμαι βέβαιη πως τα εύστοχα σχόλια του ΕΚΤ λειτούργησαν θετικά  στην επιτυχία της υποβληθείσης προτάσεως".

Info
www.bankofgreece.gr/ekdoseis-ereyna/ereynitiki-drastiriotita/ereynitika-diktya/drasi-marie-sklodowska-curie 

Το έργο ProMiDis για την ανακάλυψη νεών φαρμάκων /πρόγραμμα ERC Consolidator Grant

Το έργο ProMiDis (A unified drug discovery platform for protein misfolding diseases) αποτελεί το πρώτο χρηματοδοτούμενο, από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC) έργο για την Ελλάδα στην κατηγορία "Εφαρμοσμένες Επιστήμες Ζωής" και το δεύτερο Grant Consolidator για τη χώρα, στις Επιστήμες της Ζωής. Ξεκίνησε να υλοποιείται στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών την 1η Μαρτίου 2019 και θα ολοκληρωθεί στις 29 Φεβρουαρίου 2024. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, πάνω από 50 ανθρώπινες ασθένειες, η νόσος Alzheimer, η νόσος Huntington, ο διαβήτης τύπου 2, οι συστημικές αμυλοειδώσεις, ορισμένες μορφές καρκίνου κ.ά., χαρακτηρίζονται από ένα κοινό μοριακό υπόβαθρο: την προβληματική αναδίπλωση συγκεκριμένων πρωτεϊνών ή –με πιο απλά λόγια- με το "τσαλάκωμα" ορισμένων πρωτεϊνών που βρίσκονται στo εσωτερικό ή στο εξωτερικό των κυττάρων.

Λόγω του τεράστιου κοινωνικο-οικονομικού τους αντίκτυπου, η ερευνητική κοινότητα και η φαρμακευτική βιομηχανία τα τελευταία χρόνια έχει επενδύσει σημαντικά στην ανακάλυψη νέων φαρμάκων κατά των ασθενειών προβληματικής πρωτεϊνικής αναδίπλωσης. Παρόλ' αυτά, η πλειοψηφία τους παραμένει ανίατη, ενώ οι καθιερωμένες μεθοδολογίες ανακάλυψης νέων βιοδραστικών ενώσεων είναι ιδιαιτέρως χρονοβόρες και δαπανηρές. 

Στην κατεύθυνση της ανάπτυξης νέων τεχνολογιών που θα επιταχύνουν την ανακάλυψη φαρμάκων κατά ασθενειών που προκαλούνται από προβληματική αναδίπλωση πρωτεϊνών, το ProMiDis στοχεύει να αναπτύξει τροποποιημένα βακτήρια, τα οποία θα λειτουργήσουν ως μια αυτόνομη και υψηλής αποτελεσματικότητας πλατφόρμα ανακάλυψης φαρμάκων κατά ασθενειών προβληματικής πρωτεϊνικής αναδίπλωσης.

Ο Δρ Γεώργιος  Σκρέτας, Research Associate Professor, στο Ινστιτούτο Χημικής Βιολογίας, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, κάνοντας έναν σύντομο απολογισμό για το έργο δήλωσε χαρακτηριστικά: "Βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή της προσπάθειας. Παρόλα αυτά, όσον αφορά την πρόοδο του φυσικού αντικειμένου, έχουμε ήδη κατασκευάσει τροποποιημένα βακτήρια που παράγουν πάνω από 200 εκατομμύρια διαφορετικά μόρια και εξετάζουμε μέσα από μια μεγάλη λίστα πιθανών ασθενειών-στόχων, ποιες είναι εκείνες στις οποίες θα μπορούσε να στοχεύσει αποτελεσματικά η βιοτεχνολογική μας πλατφόρμα ανακάλυψης νέων δυνητικών φαρμάκων. Το έργο ProMiDis έχει ήδη συνεισφέρει στην παραγωγή μια επιστημονικής δημοσίευσης υψηλού αντίκτυπου στο περιοδικό Science Advances (https://advances.sciencemag.org/content/5/10/eaax5108), όπου περιγράφεται η χρήση των τροποποιημένων της μικροβίων για την ανακάλυψη πάνω από 400 νέων μορίων με δυνητικά θεραπευτικό ενδιαφέρον κατά της νόσου Alzheimer.  Από το έργο αναμένεται να προκύψουν δυνητικά θεραπευτικά μόρια, κατά τουλάχιστον τεσσάρων ανίατων μέχρι στιγμής  ανθρώπινων ασθενειών προβληματικής πρωτεϊνικής αναδίπλωσης, καθώς και μια καινοτόμος τεχνολογία-πλατφόρμα που θα μπορεί να εφαρμοστεί στη συνέχεια για ένα πλήθος επιπλέον ασθενειών της οικογένειας αυτής".  

Για τη συνεργασία του με το ΕΚΤ ανέφερε χαρακτηριστικά: "Το ΕΚΤ, ως Εθνικό Σημείο Επαφής για το πρόγραμμα ERC Consolidator Grant, ήταν από τους πρώτους φορείς με τους οποίους ήρθα σε επαφή για να αναζητήσω συμβουλές για το πώς θα πρέπει να προετοιμαστεί κάποιος ώστε να αυξήσει της πιθανότητες επιτυχίας στο συγκεκριμένο χρηματοδοτικό σχήμα και, έτσι, έλαβα σημαντικές συμβουλές για τη συγγραφή της ερευνητικής πρότασης. Στη συνέχεια, και αφού είχα πλέον επιλεγεί για το 2ο στάδιο της αξιολόγησης που περιλαμβάνει συνέντευξη από το πάνελ αξιολόγησης στις Βρυξέλλες, οι συνεργάτες του ΕΚΤ είχαν καταλυτική συνεισφορά στην καλύτερη δυνατή προετοιμασία μου για τη συνέντευξη αυτή. Η διαδικασία αυτή της προετοιμασίας, η οποία παρεμπιπτόντως διήρκησε πάνω από 40 ημέρες, θεωρώ ότι ήταν καθοριστική για την τελική επιτυχία".

Info
https://cordis.europa.eu/project/rcn/220929/factsheet/en

http://www.eie.gr/nhrf/institutes/ibrb/programmes/enzymology-en.html

Το έργο TopSpec για την αντιμετώπιση ασθενειών / πρόγραμμα FET (Μελλοντικές και Αναδυόμενες Τεχνολογίες)

Μετά την επιτυχή χρηματοδότηση του έργου VIRUSCAN, το οποίο αφορούσε την εφαρμογή νέων καινοτόμων μεθόδων της οπτομηχανικής και της νανο-ηλεκτρονικής μηχανικής στο πεδίο της βιοδιάγνωσης με στόχο άμεσες κλινικές εφαρμογές, η εταιρεία Fasmatech SA έλαβε χρηματοδότηση μέσω του προγράμματος FET και για τα ακόλουθα επιπλέον δύο έργα: το έργο MS SPIDOC που αφορά εφαρμογές στην απεικόνιση μοριακών σωματιδίων (SPI), ξεπερνώντας τους υπάρχοντες περιορισμούς, και το έργο TopSpec, που βασίζεται εξολοκλήρου σε τεχνολογία της Fasmatech. 

Το έργο TopSpec που ξεκίνησε να υλοποιείται την 1η Ιανουαρίου 2019 και θα ολοκληρωθεί στις 31 Δεκεμβρίου 2021, αφορά την ανάπτυξη νέων επιστημονικών οργάνων που έχουν τη δυνατότητα να μελετήσουν πρωτεΐνες και κυρίως αντισώματα, να μελετήσουν δηλαδή τον προσδιορισμό της αλληλουχίας των αμινοξέων, που θα καθορίσει την αλληλουχία την λειτουργία της πρωτεΐνης στον οργανισμό. Ο τρόπος που χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό της αλληλουχίας των αμινοξέων βασίζεται στη διάσπαση των πρωτεϊνών και στον προσδιορισμό των επιμέρους τμημάτων της.

Όπως μας είπε χαρακτηριστικά ο Δρ Δημήτρης Παπαναστασίου, CEO και ιδρυτής της εταιρείας Fasmatech, "Στην πραγματικότητα, με την καινοτόμο τεχνολογία Omnitrap που έχουμε αναπτύξει, μπορούμε να απομονώσουμε ένα αντίσωμα ή μια πρωτεΐνη στην αέρια φάση και να το εξαναγκάσουμε να αλληλεπιδράσει με δέσμες φωτονίων, ηλεκτρονίων ή ατόμων υδρογόνου για να μπορέσουμε να το διασπάσουμε με διαφορετικούς τρόπους. Στη συνέχεια με αλγόριθμους, μελετώντας και προσδιορίζοντας με μεγάλη ακρίβεια τα επιμέρους κομμάτια των πρωτεϊνών μπορούμε να ανασυνθέσουμε την αρχική πρωτεΐνη, όπως θα κάναμε με τα χιλιάδες κομματάκια ενός παζλ. Η καινοτομία της τεχνολογίας Omnitrap έγκειται στο γεγονός ότι έχουμε καταφέρει να ενσωματώσουμε όλες τις μεθόδους διάσπασης μιας πρωτεΐνης σε μια μόνο συσκευή. Αυτή τη στιγμή είμαστε σε στάδιο βελτιστοποίησης αυτής της τεχνολογίας σε όλα τα επίπεδα και προσπαθούμε να μελετήσουμε καινούργια φαινόμενα για τους μηχανισμούς διάσπασης, διευρύνοντας ακόμα περισσότερο τις υπάρχουσες δυνατότητες. Προσπαθούμε επίσης, να εξελίξουμε το Omnitrap, μέσω πειραμάτων φυσικής κυρίως, για να βρίσκεται πάντα στην αιχμή του δόρατος της τεχνολογίας που εφαρμόζεται στη βιοτεχνολογία, στη φαρμακοβιομηχανία, και σε άλλους τομείς".

Αναφερόμενος στις εφαρμογές του έργου, ο Δ. Παπαναστασίου δήλωσε: "Επιδιώκουμε μέσω του έργου αυτού να μπορούμε με αυτά τα επιστημονικά όργανα να προσδιορίζουμε την αλληλουχία των αμινοξέων για να γνωρίζει κάποιος ποιο αντίσωμα συμμετέχει σε μια ασθένεια ή να μπορεί να σχεδιάσει ένα βιοφάρμακο. Υπάρχει, επίσης, η διαγνωστική εφαρμογή, να βρούμε δηλαδή πρωτεΐνες που λειτουργούν ως οδοδείκτες και χρησιμοποιούνται στην πρόγνωση ασθενειών. Υπάρχουν τέλος, εφαρμογές και στη θεμελιώδη φυσικοχημεία, αλλά και στη φαρμακοβιομηχανία και στη διαγνωστική. Η τεχνολογία αυτή έχει εφαρμογές στη θεμελιώδη φυσικοχημεία, αλλά και στη φαρμακοβιομηχανία και στη διαγνωστική.  Έχουμε κάνει μια μακροχρόνια επένδυση στην εξέλιξη της τεχνολογίας του Omnitrap και η χρηματοδότηση από τον Ορίζοντα 2020 έρχεται να συμπληρώσει και να υποστηρίξει περαιτέρω αυτή την προσπάθεια. Άλλωστε θα συνεχίσει να εξελίσσεται και μετά την ολοκλήρωση του έργου".

Info
https://cordis.europa.eu/project/rcn/220559/factsheet/en
http://fasmatech.com

Το έργο GLIOMARK για τη διάγνωση εγκεφαλικών όγκων / SME Instrument

Το ερευνητικό έργο GLIOMARK αποσκοπεί στην επικύρωση βιοδείκτη (biomarker) για τη διάγνωση εγκεφαλικών όγκων με τη χρήση τεχνικών πυρηνικής ιατρικής. Το έργο λαμβάνει επιχορήγηση από τον Ορίζοντα 2020 και πιο συγκεκριμένα το πρόγραμμα SME-Instrument-Phase 2 PHC-12 (Clinical research for the validation of biomarkers and/or diagnostic medical devices) για την υποστήριξη καινοτόμων μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

Σκοπός του έργου είναι η κλινική επικύρωση της διαπερατότητας του αιματοεγκεφαλικού φραγμού (Blood Brain Barrier) ως ενός in vivo βιοδείκτη (biomarker) για τη διάγνωση του γλοιώματος. Το έργο υλοποιείται από κοινοπραξία δύο μικρομεσαίων εταιρειών (pro-ACTINA SA-Ελλάδα & ConsulTech Technologieberatung GmbH-Γερμανία) και βασίζεται στην πρωτοπόρο έρευνα του Καθηγητή Πυρηνικής Ιατρικής Ανδρέα Φωτόπουλου (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Ιατρική Σχολή) και των συνεργατών του (Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων) την τελευταία δεκαπενταετία, πάνω στον τομέα της απεικόνισης εγκεφαλικών βλαβών.

Με την ολοκλήρωση του έργου, αναμένεται να είναι διαθέσιμο στην αγορά και στο κοινωνικό σύνολο, ένα από τα λίγα διαγνωστικά προϊόντα για τους εγκεφαλικούς όγκους (γλοιώματα), το οποίο σε συνδυασμό με τη διαγνωστική τεχνική Πυρηνικής Ιατρικής SPECT, θα προσφέρει στην ιατρική κοινότητα ένα αξιόπιστο διαγνωστικό εργαλείο με ιδιαίτερα χαμηλό κόστος. Η εταιρεία pro-ACTINA SA είχε την συνολική επίβλεψη του έργου και συμμετείχε ενεργά σε όλα τα στάδια υλοποίησης αξιοποιώντας την τεχνογνωσία της. Από τις 30/6/2019 δεν συμμετέχει πλέον στο έργο, το οποίο όμως συνεχίζεται από τον Γερμανό εταίρο.

Όπως μας είπε ο Δρ Αλέξανδρος Στρογγυλός, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της proACTINA SA, "Μέχρι στιγμής, 4 χρόνια μετά την έναρξη του έργου, έχει ολοκληρωθεί μια πολυκεντρική κλινική μελέτη Φάσης ΙΙ σε ασθενείς με γλοίωμα (Γαλλία και Ουγγαρία), με απολύτως επιτυχή αποτελέσματα ως προς την αποτελεσματικότητα της μεθόδου. Επιπλέον έχει ολοκληρωθεί η παραγωγή κάτω από συνθήκες GMP (Good Manufacturing Practices) τόσο της δραστικής ουσίας (Tetrofosmin), όσο και του τελικού σκευάσματος. Τα επόμενα βήματα αφορούν την υλοποίηση μιας κλινικής μελέτης Φάσης ΙΙΙ για την επικύρωση των αποτελεσμάτων, την παραγωγή νέων παρτίδων τελικού προϊόντος για χρήση στην κλινική μελέτη καθώς και τη διάχυση των αποτελεσμάτων του έργου τόσο στην ιατρική κοινότητα, όσο και στο ευρύ κοινό".

Σχετικά με την υποστήριξη του ΕΚΤ ανέφερε οτι: "Το ΕΚΤ υπήρξε αρωγός σε όλα τα στάδια του έργου με ποικίλους τρόπους. Υποστήριξε την εταιρεία στη φάση της υποβολής της πρότασης καθώς και στην εύρεση του κατάλληλου coach, όταν το έργο εγκρίθηκε. Επιπλέον, βοήθησε την εταιρεία μέσω στοχευμένων δράσεων δικτύωσης (networking events) τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό, καθώς και στη διάχυση των αποτελεσμάτων του έργου μέσω δημοσιεύσεων και παρουσιάσεων".

Info
www.gliomark.eu

Το έργο CO3 για ψηφιακές τεχνολογίες στην υπηρεσία των πολιτών/ πρόγραμμα H2020-SC6-TRANSFORMATIONS

Το έργο CO3 - Digital Disruptive Technologies to Co-create, Co-produce and Co-manage Open Public Services along with Citizens, H2020-SC6-TRANSFORMATIONS-2018, στο οποίο συμμετέχει η ΔΑΕΜ (Δήμος Αθηναίων Επιχείρηση Μηχανογράφησης), χρηματοδοτείται από τον Ορίζοντα 2020 και αποτελεί μια καλή πρακτική για τον κλάδο του. Το έργο βρίσκεται σε στάδιο σχεδιασμού και προετοιμασίας των πιλοτικών εφαρμογών (διάρκεια 36 μήνες, 6/1/2019 – 5/1/2022). 

Στόχος του έργου είναι η αξιολόγηση των ωφελειών και των κινδύνων καινοτόμων τεχνολογιών, όπως: blockchain, επαυξημένη πραγματικότητα (AR), γεωχωρικών κοινωνικών δικτύων, liquid democracy tools και gamification, στον σχεδιασμό, την ανάπτυξη και τη διαχείριση δημόσιων υπηρεσιών με τη συμμετοχή των πολιτών. Η τεχνολογία AR μετατρέπεται σε κοινό επίπεδο επικοινωνίας για το αστικό τοπίο, γίνεται μέρος της δημόσιας ζωής των πολιτών και αποτελεί μια υποδομή για το co-production υπηρεσιών με την ενεργό συμμετοχή πολιτών.

Το έργο CO3 προτείνει μια προσέγγιση καινοτόμων τεχνολογιών και στοχεύει να εξετάσει την εφαρμογή οικοσυστήματος σε τρεις πόλεις (Ιταλία, Ελλάδα, Γαλλία). Στη συνέχεια, θα αξιολογήσει τα αποτελέσματα αυτού του νέου μοντέλου αλληλεπίδρασης μεταξύ πολιτών και πόλης με βάση ένα σύνολο μετρικών ως προς τρεις διαστάσεις: 1) κοινωνική και πολιτιστική διάσταση: ενεργός συμμετοχή πολιτών, αλλαγή στη σχέση πολιτών και δημοτικών υπαλλήλων, 2) οικονομική διάσταση: αξία των παραγόμενων υπηρεσιών, κατανάλωση και οικονομική βιωσιμότητα, επίδραση στο εργασιακό περιβάλλον, 3) νομική διάσταση: νομικοί περιορισμοί της τοπικής αυτοδιοίκησης σε σχέση με την ιδιωτικότητα και την προστασία προσωπικών δεδομένων. Τέλος, με βάση τα παραπάνω αποτελέσματα, το έργο θα αναπτύξει ένα business plan, στοχεύοντας στη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα για την τοπική αυτοδιοίκηση.

Αναφερόμενη στο CO3, αλλά και στη συνεργασία με το ΕΚΤ, η  Ίλια Χρισταντώνη, Head of EU Projects Sector, Project Planning and Management Dpt, ΔΑΕΜ, δήλωσε: "Το έργο CO3 αποτελεί best practice. Ο ρόλος της ΔΑΕΜ θα είναι η υλοποίηση της πιλοτικής εφαρμογής στην Αθήνα, η οποία αναφέρεται στο πεδίο των κοινωνικών υπηρεσιών της πόλης και στοχεύει να αναλύσει και να αξιολογήσει την παροχή υπαρχόντων υπηρεσιών, μέσω των καινοτόμων CO3 τεχνολογιών καθώς και να δημιουργήσει νέες υπηρεσίες, μέσω διαδικασίας co-creation και co-management. Η συνεργασία με το ΕΚΤ είναι σημαντική, καθώς ως Εθνικό Σημείο Επαφής για τα ευρωπαϊκά έργα και συγκεκριμένα για τον Ορίζοντα 2020, μας παρέχει υπηρεσίες δικτύωσης με εταίρους τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, συμβουλευτική και ενημέρωση σε θέματα των προκηρύξεων, εξεύρεση χρηματοδοτικών πόρων και υποστήριξη κατά τη διαδικασία υποβολής προτάσεων".

Info
www.projectco3.eu
www.daem.gr/euprogrammes