Οι νέες τεχνολογίες στην υπηρεσία της ανθρώπινης ανάπτυξης

05.09.2001

Η πρόκληση για τον 21ο αιώνα δεν είναι να εστιαστεί ο άνθρωπος στην τεχνολογική πρόοδο, παράλληλα με τους άλλους αναπτυξιακούς στόχους, αλλά πώς θα αξιοποιήσει και θα χρησιμοποιήσει τις νέες τεχνολογίες στρατηγικά ως εργαλείο για την ανάπτυξη . Αυτό τονίζεται στην Έκθεση για την Ανθρώπινη Ανάπτυξη 2001 (Human Development 2001) που εκπονήθηκε από το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη (United Nations Development Programme - UNDP). 

Βασικό συμπέρασμα της έκθεσης είναι ότι οι τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνιών καθώς και η βιοτεχνολογία μπορούν να συνεισφέρουν σημαντικά στη μείωση της παγκόσμιας φτώχειας. Η Έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι νέες τεχνολογίες μπορούν επίσης να έχουν ένα σημαντικότατο αναπτυξιακό αντίκτυπο, επειδή μπορούν να συμβάλλουν να ξεπεραστούν εμπόδια κοινωνικού, οικονομικού και γεωγραφικού απομονωτισμού, να αυξήσουν την πρόσβαση σε πληροφορίες και μόρφωση και να διευκολύνουν τους φτωχούς να συμμετέχουν σε περισσότερες αποφάσεις που επηρεάζουν τη ζωή τους. 

Η Έκθεση για την Ανθρώπινη Ανάπτυξη 2001, υπογραμμίζει ότι στην εποχή του Διαδικτύου, όποια χώρα αποτύχει να κάνει αποτελεσματική χρήση της τεχνολογίας, είναι πιθανό να δει τον εαυτό της να μένει πίσω σε ό,τι αφορά την ανθρώπινη ανάπτυξη και να περιθωριοποιηθεί στην παγκόσμια οικονομία. Καταλήγει δε στο συμπέρασμα ότι όλες οι χώρες, ακόμα και οι πιο φτωχές, πρέπει να εφαρμόσουν πολιτικές που ενθαρρύνουν τις καινοτομίες, τις προηγμένες δεξιότητες και την πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες

Σύμφωνα με την έκθεση, η Ελλάδα καταλαμβάνει την 23η θέση παγκοσμίως, μεταξύ 162 χωρών, όσον αφορά την οικονομική ανάπτυξη και ευημερία (ο σχετικός δείκτης συμπεριλαμβάνει το αναμενόμενο μέσο προσδόκιμο ζωής, τον μέσο αριθμό ετών εκπαίδευσης και τη μόρφωση των ενηλίκων, και το εισόδημα κατ'' άτομο). Την πρώτη θέση κατέχει η Νορβηγία, με δεύτερη την Αυστραλία. Οι δύο χώρες βρίκονται μπροστά από τον Καναδά, που ήταν πρώτος τα τελευταία έξι χρόνια. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ΗΠΑ κατέχουν την έκτη θέση, ενώ τελευταία στην κατάταξη είναι η Σιέρα Λεόνε, όπου ένα παιδί που γεννιέται σήμερα είναι πιθανόν να πεθάνει πριν φθάσει την ηλικία των 39 ετών, και όπου μόνο το 32% των ενηλίκων μπορούν να διαβάσουν. 

Η φετινή Έκθεση περιλαμβάνει, για πρώτη φορά, ένα Δείκτη Τεχνολογικών Επιτευγμάτων (Technology Achievement Index - TAI). Σύμφωνα με τον δείκτη, κατατάσσονται 72 χώρες ανάλογα με τα συνολικά τους επιτεύγματα στη δημιουργία και τη χρήση νέας τεχνολογίας . Παρουσιάζεται δηλαδή ουσιαστικά η δυνατότητα συμμετοχής μιας χώρας στις τεχνολογικές καινοτομίες. Η Φινλανδία βρίσκεται πρώτη στην κατάταξη, ακολουθούμενη από τις ΗΠΑ, τη Σουηδία και την Ιαπωνία. Η πρωτοπορία της Φινλανδίας έναντι των ΗΠΑ οφείλεται κυρίως στο υψηλότερο ποσοστό των πολιτών της που χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο και που είναι εκπαιδευμένοι στις προηγμένες επιστήμες. Η θέση της Ελλάδας είναι ιδιαίτερα υψηλή και σε αυτή την κατάταξη, καθώς καταλαμβάνει την 26η θέση, και συμπεριλαμβάνεται στην ομάδα των χωρών που έχουν τις δυνατότητες να φθάσουν τις πρωτοπόρες χώρες (potential leaders), τα επόμενα χρόνια.

Περισσότερες επενδύσεις για έρευνα και ανάπτυξη 

Η φετινή Έκθεση για την Ανθρώπινη Ανάπτυξη παροτρύνει να αναπτυχθούν πρωτοβουλίες σε παγκόσμιο επίπεδο για να εξασφαλιστεί ότι οι νέες τεχνολογίες θα αντιμετωπίσουν τις πιο επιτακτικές ανάγκες των φτωχών του κόσμου. Ζητά να υπάρχουν περισσότερες διεθνείς επενδύσεις για την έρευνα και την ανάπτυξη (Research and Development, R&D), να υπάρχει διαφορετική τιμολόγηση για τις φτωχές και τις πλούσιες χώρες όσον αφορά τα φάρμακα και άλλα απαραίτητα προϊόντα που βασίζονται στην υψηλή τεχνολογία και να υπάρχει δίκαιη εφαρμογή των παγκόσμιων δικαιωμάτων πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας (Intellectual Property Rights, IPR), συμπεριλαμβανομένων των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. 

Η Έκθεση θεωρεί ως επείγουσα ανάγκη την έρευνα στους ακόλουθους τομείς:

  • Εμβόλια για ελονοσία, AIDS/HIV και φυματίωση, καθώς και για λιγότερο γνωστές ασθένειες όπως η νόσος ύπνου (sleeping sickness) και η τύφλωση του ποταμού (river blindness). 
  • Ποικιλίες σόργου, μανιόκας και καλαμποκιού και άλλων τροφίμων που θεωρούνται είδη πρώτης ανάγκης στην Αφρική και την Νότιο Ασία που να παράγουν πιο πλούσιες εσοδείες και να είναι ανθεκτικές στη ξηρασία.
  • Ηλεκτρονικοί υπολογιστές χαμηλού κόστους και ασύρματη σύνδεση για τα χαμηλά οικονομικά στρώματα που κατοικούν σε απομονωμένες κοινότητες.
  • Ενεργειακά συστήματα χαμηλού κόστους , συμπεριλαμβανομένων αυτών που αξιοποιούν την ηλιακή ενέργεια, για την εισαγωγή του ηλεκτρισμού στις περιοχές των 2 δισ. ατόμων, που δεν έχουν πρόσβαση σε ηλεκτρικό ρεύμα. 

Σημαντικά τα οφέλη από τη χρήση γενετικώς τροποποιημένων τροφίμων

Ένα από τα βασικά συμπεράσματα της έκθεσης του ΟΗΕ, είναι ότι πολλές αναπτυσσόμενες χώρες έχουν να αποκομίσουν μεγάλα οφέλη από τα γενετικώς τροποποιημένους οργανισμούς (Genetically Modified Organisms, GMOs). Ενώ η Έκθεση αναγνωρίζει ότι υπάρχουν περιβαλλοντικοί κίνδυνοι και κίνδυνοι υγείας οι οποίοι πρέπει να αντιμετωπιστούν, τονίζει παράλληλα τις μοναδικές δυνατότητες των τεχνικών γενετικής τροποποίησης για τη δημιουργία εσοδειών ανθεκτικών στους ιούς στη ξηρασία και με μεγαλύτερη διατροφική αξία. Αυτές οι εσοδείες θα μπορούσαν να μειώσουν σημαντικά τον υποσιτισμό ο οποίος ακόμα επηρεάζει 800 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. 

Σύμφωνα με την Εκθεση, πρέπει να γίνουν περισσότερες κρατικές επενδύσεις για την έρευνα και την ανάπτυξη για να εξασφαλιστεί ότι η βιοτεχνολογία θα καλύψει τις αγροτικές ανάγκες των φτωχών του κόσμου. Επίσης, επισημαίνεται ότι θα πρέπει να πραγματοποιηθούν περισσότερες έρευνες για τις μακρόχρονες επιπτώσεις των GMO και ότι θα πρέπει να υπάρχει σήμανση με ετικέτες στα γενετικώς τροποποιημένα προϊόντα, έτσι ώστε οι καταναλωτές να είναι πληροφορημένοι πριν κάνουν τις επιλογές τους. 

Μερικά ενδιαφέροντα στατιστικά στοιχεία της Εκθεσης 

Οι καινοτομίες στην ιατρική τεχνολογία έχουν ήδη αυξήσει τον αναμενόμενο μέσο όρο ζωής, ακόμα και στις φτωχές χώρες που δεν διαθέτουν σημαντική υγειονομική υποδομή. Για παράδειγμα, μια νέα θεραπεία ενυδάτωσης από το στόμα (oral rehydration therapy, ORT) και βελτιωμένα εμβόλια μείωσαν τον αριθμό των θανάτων από κύριες παιδικές ασθένειες στις αναπτυσσόμενες χώρες, κατά περίπου 3 εκατομμύρια μεταξύ του 1980 και του 1990. 

Περισσότεροι άνθρωποι έχουν πρόσβαση σε περισσότερη πληροφορία με χαμηλότερο κόστος. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης στα τέλη του 2000, πρόσβαση στο Διαδίκτυο είχαν 400 εκατομμύρια χρήστες , αριθμός ο οποίος αναμένεται να φθάσει το 1 δισ. μέχρι το 2005. Επίσης, στα τέλη του 2000 υπήρχαν 20 εκατομμύρια δικτυακοί κόμβοι . Η διάδοση της τεχνολογίας, όμως, είναι άνιση (οι ανεπτυγμένες χώρες διαθέτουν το 80% των χρηστών του Διαδικτύου παγκοσμίως). 

Παλαιότερες τεχνολογίες δεν έχουν ακόμα φτάσει σε πολλές περιοχές του πλανήτη. Ο ηλεκτρισμός , που χρησιμοποιείται ευρέως από το 1870, δεν είναι ακόμα διαθέσιμος σε 2 δισ. ανθρώπους , δηλαδή το 1/3 του πληθυσμού της Γης. Δύο δισ. άνθρωποι δεν έχουν επίσης πρόσβαση σε χαμηλού κόστους βασικά φάρμακα, όπως η πενικιλίνη, που είχαν ευρύτατα αναπτυχθεί πριν από δεκαετίες.