Στο 'μάγο των οργανικών συνθέσεων' το Αριστείο Μποδοσάκη 2004

Στον κυπριακής καταγωγής καθηγητή Κυριάκο Χ. Νικολάου, έναν από τους κορυφαίους χημικούς παγκοσμίως, απονεμήθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο το Αριστείο Μποδοσάκη 2004, σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στις 10 Ιουνίου 2004 στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Το Αριστείο Μποδοσάκη 2004, ύψους 150.000 ευρώ, απονεμήθηκε στον Τομέα της Χημείας, στον κ. Κ. Νικολάου για την εξαιρετική συμβολή του στη σύνθεση των πλέον πολύπλοκων φυσικών προϊόντων, τα οποία χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση πολλών ασθενειών, όπως ο καρκίνος, οι μικροβιακές λοιμώξεις και τα καρδιαγγειακά νοσήματα. 

Το Αριστείο Μποδοσάκη θεσμοθετήθηκε το 2002 από το Ίδρυμα Μποδοσάκη, με στόχο την αναγνώριση και προβολή της επιστημονικής και πνευματικής επίδοσης διεθνώς καταξιωμένων Ελλήνων επιστημόνων, στις Θετικές και Τεχνολογικές Επιστήμες καθώς και την Ιατρική. To Aριστείο απονέμεται κάθε δύο χρόνια, από το Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος Μποδοσάκη μετά από εισήγηση της Διεθνούς Επιστημονικής Επιτροπής του Αριστείου. Η πλειονότητα των προταθέντων είναι επιστήμονες με πρωτοποριακό και ολοκληρωμένο έργο και προέρχονται από πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα από την Ελλάδα και το εξωτερικό. 

Όπως επισημαίνεται στην εισήγηση της Επιτροπής για τη βράβευση του κ. Κυριάκου Νικολάου, η πορεία και συμβολή του στο χώρο της Οργανικής Χημείας υπήρξε ιδιαίτερα αξιόλογη και καθοριστική για την εξέλιξη της επιστήμης. Τα τελευταία δέκα χρόνια το 'Science Watch' τον κατατάσσει στους 10 κορυφαίους χημικούς του κόσμου (ISI, 1993-2003), ενώ είναι ευρύτερα γνωστός στον επιστημονικό κόσμο και ως 'μάγος των οργανικών συνθέσεων' για την επιτυχημένη χημική σύνθεση πολύπλοκων μορίων διαφόρων δομών, που απαντώνται στη φύση και εμφανίζουν φαρμακευτική δράση. 

Ο κ. Κ. Νικολάου είναι καθηγητής Χημείας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, San Diego και Πρόεδρος του Τμήματος Χημείας στο 'Τhe Scripps Research Institute', La Jolla. Επίσης, είναι μέλος της Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ. Η πολυσχιδής ερευνητική του πορεία περιλαμβάνει 500 επιστημονικές δημοσιεύσεις, 64 διπλώματα ευρεσιτεχνίας, με περισσότερες από 27.200 αναφορές στο επιστημονικό του έργο. Για την ερευνητική του δουλειά, ο καθ. Κ. Νικολάου έχει λάβει πολυάριθμα διεθνή βραβεία και τιμητικές διακρίσεις. Ο διακεκριμένος Έλληνας επιστήμονας είναι παντρεμένος με τέσσερα παιδιά. 

Ανάμεσα στα πολλά ενδιαφέροντα και φαρμακολογικά σημαντικά μόρια που συνέθεσε η ερευνητική ομάδα του κ. Κ. Νικολάου, συγκαταλέγεται η ΤαξόληΤΜ (TaxolTM), το πιο διάσημο αντικαρκινικό φάρμακο, και οι εποθυλόνες, μια καινούργια και πολλά υποσχόμενη ομάδα αντικαρκινικών φαρμάκων που βρίσκονται σήμερα στο στάδιο των κλινικών δοκιμών.

Η σύνθεση της ταξόλης αποτελεί, ίσως, την πιο γνωστή και ευρέως αναγνωρισμένη στα επιστημονικά χρονικά επιτυχία του. Πραγματικά, η σύνθεση της ένωσης αυτής αποτέλεσε το διακαή πόθο πολλών ερευνητών στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Το αξιοσημείωτο αυτό μόριο συνιστά το τελειότατο σύμβολο όλων των πολυσύνθετων φυσικών προϊόντων και η ολική του σύνθεση χαρακτηρίζεται ως η πιο εντυπωσιακή δημιουργία του κλάδου της συνθετικής χημείας των πρόσφατων δεκαετιών.

Ιδιαίτερα όμως σημαντική είναι η συνεισφορά του κ. Κ. Νικολάου και στην εκπαίδευση, τόσο με το συντονισμό της ερευνητικής του ομάδας (περίπου 400 μέλη στη σταδιοδρομία του), όσο και με τα ολοκληρωμένα διδακτικά άρθρα και τα δύο σημαντικά βιβλία του 'Classics in Total Synthesis I' και 'Classics in Total Synthesis ΙΙ'. Πρόκειται για δύο βιβλία, τα οποία εκτός του ότι προβάλλουν τη 'δύναμη' της επιστήμης, αποτελούν διάσημα και απαραίτητα συγγράμματα για τη διδασκαλία των φοιτητών σε όλο τον κόσμο, αλλά και κάθε επιστήμονα που ασχολείται με την τέχνη της συνθετικής χημείας. 

Ένα τρίτο βιβλίο, με τίτλο 'Η Iστορία της Τέχνης και της Επιστήμης της Σύνθεσης και η Επιρροή της στην Κοινωνία' ('Art and Science of Synthesis and Its Impact on Society'), το οποίο ετοιμάζεται αυτή την περίοδο σε συνεργασία με την επιστημονική του συνεργάτιδα κα T. Montagnon, και αναμένεται να κυκλοφορήσει σύντομα. 

Συνοψίζοντας, ο Νικολάου έχει μια αξιοσημείωτη συνεισφορά στην καλλιτεχνία της σύνθεσης, τη μοριακή αρχιτεκτονική και την επιστήμη της ολικής σύνθεσης. Το έργο επιδρά άμεσα στην ανακάλυψη και ανάπτυξη φαρμακευτικών σκευασμάτων, όπως επίσης και σε όλους τους τομείς που αξιοποιούν τη χημική σύνθεση, όπως η βιοτεχνολογία, η νανοτεχνολογία και οι επιστήμες υλικών υψηλής τεχνολογίας. Και αυτό, γιατί η τέχνη της σύνθεσης μορίων, που συγκρίνεται με τη σύνθεση της μουσικής, χρησιμοποιείται σε αμέτρητες επιστημονικές, τεχνολογικές και βιομηχανικές εφαρμογές.