Ο ρόλος των δεδομένων σε επιστήμη, επιχειρηματικότητα και δημιουργικότητα

Με τις τρεις αυτές ενότητες ομιλιών στόχος ήταν η προσέγγιση των ζητημάτων που θέτουν τα δεδομένα σε επιστήμη, επιχειρηματικότητα και δημιουργικότητα και η αναζήτηση της επίδρασής τους στην κοινωνία της γνώσης.

Στον τρόπο με τον οποίο τα δεδομένα επηρεάζουν με αυξανόμενο τρόπο την Επιστήμη, την Επιχειρηματικότητα και τη Δημιουργικότητα ήταν αφιερωμένος ο Κύκλος Ομιλιών "Δεδομένα και Κοινωνία" που διοργανώθηκε από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ), από 21 Απριλίου έως 5 Μαΐου στο πλαίσιο των Μορφωτικών Εκδηλώσεων του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ). Ομιλητές από διαφορετικούς κλάδους και με διαφορετικό προσανατολισμό συμμετείχαν σε έναν δημόσιο διάλογο, στο αμφιθέατρο του ΕΙΕ, για τον τρόπο που η χρήση των δεδομένων αλλάζει την καθημερινότητα και την κοινωνία μας.
Η πρώτη εκδήλωση "Δεδομένα και Επιστήμη" που πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 21 Απριλίου είχε ως επίκεντρο τα δεδομένα και την ανοικτή επιστήμη, τη σύνδεσή τους με την κοινωνία και τους πολίτες, και τη σχέση αυτών με την επιστήμη και την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας.

Στην πρώτη ομιλία της εκδήλωσης η Δρ. Εύη Σαχίνη, Διευθύντρια του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης, αναφέρθηκε στον κεντρικό ρόλο που διαδραματίζει το ΕΚΤ ως επιστημονική εγκατάσταση εθνικής χρήσης για τη συλλογή και διάχυση της επιστημονικής παραγωγής και της πολιτιστικής πληροφορίας, σε ένα ευρύ κοινό. Η επιστήμη ως δημόσιο αγαθό οφείλει να είναι ανοικτή στους πολίτες και την κοινωνία, υποστήριξε η Ε. Σαχίνη, και το ΕΚΤ είναι πρωτοπόρο στην προώθηση της ανοικτής πρόσβασης στη γνώση στην Ελλάδα.

Η Ε. Σαχίνη αναφέρθηκε στα αποτελέσματα ερευνών που αποδεικνύουν ότι η υιοθέτηση των αρχών της ανοικτότητας σε όλα τα στάδια της επιστημονικής διαδικασίας -συλλογή και ανοικτή διάθεση των επιστημονικών δεδομένων και δημοσιεύσεων, υιοθέτηση ανοικτών προτύπων στα αρχεία, ανοικτό λογισμικό και ανοικτές διαδικασίες- μειώνουν το κόστος της έρευνας, πολλαπλασιάζουν τις ευκαιρίες για τη συμμετοχή στην καινοτομία και συντελούν αποφασιστικά στην κοινωνία της γνώσης.

Το ΕΚΤ, συμπλήρωσε η Δρ Εύη Σαχίνη, παρέχει την τεχνολογική υποδομή, τις δημόσιες υπηρεσίες και την υποστήριξη, όλα δηλαδή εκείνα που απαιτούνται για την εύρυθμη λειτουργία της τριπλής έλικας για την ανάπτυξη (έρευνα - ιδιωτική πρωτοβουλία - δημόσιος τομέας), υποστηρίζοντας την έξυπνη ανοικτότητα (intelligent openness) που είναι απαραίτητη για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας.

Από την πλευρά του, ο καθ. Νίκος Δεμερτζής, Διευθυντής & Πρόεδρος του ΔΣ του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), αναφέρθηκε στο κοινωνικό-ιστορικό πλαίσιο αναφορικά με την Κοινωνία της Πληροφορίας καθώς και στα δομικά χαρακτηριστικά που την διαμορφώνουν. Στη συνέχεια παρουσίασε τον ρόλο και τις δράσεις του EKKE ως ερευνητικής υποδομής για την προώθηση τεκμηριωμένων δημόσιων πολιτικών, όπως η τράπεζα κοινωνικών δεδομένων (www.ekke.gr/gsdb) που είναι κομβικής σημασίας για την ανάπτυξη της κοινωνικής έρευνας στη χώρα και στην οποία μπορούν ερευνητές, αλλά και δημοσιογράφοι και πολιτικοί, να αναζητήσουν κοινωνικά στατιστικά στοιχεία, εισάγοντας διαφορετικές παραμέτρους στην έρευνά τους.

Ο Ν. Δεμερτζής αναφέρθηκε επίσης στην πορεία ανάπτυξης του ΕΚΚΕ μέσω ποικίλων συνεργασιών με πανεπιστημιακά ιδρύματα κοινωνικών επιστημών σε όλη τη χώρα, και μέσω παροχής υπηρεσιών και ανταλλαγής τεχνογνωσίας σε θέματα ερευνητικών υποδομών με αντίστοιχες δομές του εξωτερικού. Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στο δίκτυο So.Da.Net (http://sodanet.gr/), την ελληνική ερευνητική υποδομή για τις κοινωνικές επιστήμες.

Τα ερευνητικά δεδομένα στις θαλάσσιες επιστήμες και η συμβολή των πολιτών στη θαλάσσια έρευνα ήταν το αντικείμενο της ομιλίας της Αργυρώς Ζενέτου από το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών. H ανοικτή πρόσβαση συντελεί ουσιαστικά στην προαγωγή της επιστημονικής γνώσης, ήταν το εναρκτήριο μήνυμα της Α. Ζενέτου η οποία ευχαρίστησε το ΕΚΤ για τη συνεργασία των δύο φορέων για την ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού Mediterranean Marine Science μέσω της πλατφόρμας του ΕΚΤ ePublishing η οποία οδήγησε στη βελτίωση των εκδοτικών πρακτικών και της ποιότητας του περιεχομένου, της επισκεψιμότητας και την αύξηση του συντελεστή απήχησης του περιοδικού.

Η Α. Ζενέτου στη συνέχεια παρουσίασε αναλυτικά τους τρόπους με τους οποίους το ΕΛΚΕΘΕ συνεργάζεται με τους πολίτες πάνω σε μία σειρά από ζητήματα, όπως τη δήλωση νέων χωροκατακτητικών ειδών (βιολογικών εισβολέων), θαλάσσιων ειδών που μεταναστεύουν ή εξαπλώνονται σε περιοχές πέραν της συνήθους δράσης τους, κυρίως από την Ερυθρά Θάλασσα.

Στη χώρα μας έχουν κάνει την εμφάνισή τους πάνω από 1.000 τέτοια είδη τα τελευταία χρόνια, πολλά από τα οποία είναι τοξικά ή προκαλούν ζημιές ή αλλοιώσεις στο γηγενές οικοσύστημα. Η συμβολή των πολιτών- δυτών και παραθεριστών- είναι απαραίτητη λόγω της τεράστιας έκτασης των ακτών της χώρας για τον εντοπισμό και τη δήλωση των παραπάνω όπως και πεθαμένων κητωδών μέσα από συγκεκριμένες ηλεκτρονικές πλατφόρμες (Πέλαγος για κητώδη, Αρχέλων για χελώνες). Μάλιστα, στο πλαίσιο της αναγνώρισης της συνεισφοράς των πολιτών, όσοι πολίτες έχουν συμβάλλει στην δημοσιοποίηση στοιχείων έχουν γίνει συν-συγγραφείς σε σχετικές επιστημονικές δημοσιεύσεις από το ΕΛΚΕΘΕ.

Η συμβολή των Δεδομένων στην Επιχειρηματικότητα

Η δεύτερη εκδήλωση στις 28 Απριλίου, εστίασε στη σχέση των Δεδομένων με την Επιχειρηματικότητα και στον τρόπο με τον οποίο η πρόσβαση σε ανοικτά δεδομένα μπορεί να αξιοποιηθεί και να παραχθεί αξία και καινοτομία από διαφορετικούς χρήστες, από διαφορετικές ομάδες κοινού.

Την εκδήλωση άνοιξε η Γεωργία Τζένου από το ΕΚΤ, συντονίστρια του Enterprise Europe Network-Hellas, η οποία αναφέρθηκε στον ρόλο του ΕΚΤ για την αξιοποίηση γνώσης, τη μεταφορά τεχνολογίας, και την υποστήριξη της καινοτομίας. Στόχος του ΕΚΤ είναι το περιεχόμενο αυτό να χρησιμοποιηθεί είτε για περαιτέρω έρευνα είτε για την αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων στην αγορά, με την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών για τη σύνδεση της ερευνητικής κοινότητας με φορείς της παραγωγής.

Η Γ. Τζένου επισήμανε τη σημασία της Ανοικτής Πρόσβασης για την επιχειρηματικότητα και την ανταγωνιστικότητα, καθώς τα ανοικτά δεδομένα μπορούν να αποτελέσουν την πρώτη ύλη για την ανάπτυξη υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας από επιχειρήσεις. Στη συνέχεια παρουσίασε τις υπηρεσίες του ΕΚΤ για τη στήριξη των επιχειρήσεων και της καινοτομίας -με έμφαση στις νεοφυείς επιχειρήσεις- και συγκεκριμένα για την υποστήριξη της επιχειρηματικής καινοτομίας και τη χρηματοδότηση από ευρωπαϊκά προγράμματα. Επίσης, παρουσίασε τις δράσεις του ΕΚΤ στο πλαίσιο του Enterprise Europe Network, του μεγαλύτερου δικτύου που παρέχει ολοκληρωμένες υπηρεσίες στις ελληνικές επιχειρήσεις, ώστε να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους.

Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στις νέες υπηρεσίες του ΕΚΤ για τη Διαχείριση Καινοτομίας, μια καινούργια και δημοφιλής τάση που αποσκοπεί στην ανάλυση επιχειρήσεων που παράγουν καινοτόμα προϊόντα ή υπηρεσίες. Σημείωσε μάλιστα ότι χρησιμοποιείται ενιαία μεθοδολογία σε όλες τις χώρες, και έτσι η επιχείρηση έχει τη δυνατότητα να τοποθετηθεί και να συγκριθεί με άλλες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις.

Τον λόγο, στη συνέχεια, πήρε ο Κωνσταντίνος Κοκκινοπλίτης, Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας RISE, ο οποίος μίλησε για τον ρόλο των δεδομένων στην καινοτομία και την περιφερειακή ανάπτυξη. Αναφέρθηκε στην ανάπτυξη του όγκου των δεδομένων, τα διαφορετικά είδη των δεδομένων και ανέπτυξε το οικοσύστημα των ανοικτών δεδομένων, τονίζοντας τη σύνδεσή τους με την επιχειρηματικότητα, τη διακυβέρνηση και την κοινωνία. Υπογράμμισε μάλιστα ότι τα δεδομένα οδηγούν σε ένα νέο data driven κοινωνικοοικονομικό μοντέλο ανάπτυξης, το οποίο έχει αντίκτυπο στην οικονομία και την κοινωνία, καθώς επηρεάζει τη λειτουργία φορέων της δημόσιας διοίκησης, τις επιχειρήσεις και τους πολίτες.

Ο Κ. Κοκκινοπλίτης επισήμανε την αξία της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης στην περιφερειακή ανάπτυξη μέσω της καινοτομίας, τονίζοντας τα μακροχρόνια και βιώσιμα αποτελέσματα που μπορεί να φέρει. Έξυπνη εξειδίκευση σημαίνει να εντοπιστούν τα ιδιαίτερα και μοναδικά χαρακτηριστικά και τα διαθέσιμα μέσα της Περιφέρειας, να επισημανθούν τα συγκριτικά και ανταγωνιστικά της πλεονεκτήματα και να επικεντρωθεί το τοπικό δυναμικό και οι διαθέσιμοι πόροι γύρω από ένα διακριτό όραμα για το μέλλον.

Η τελευταία ομιλία της 2ης εκδήλωσης έγινε από τον Γιώργο Καραμανώλη, Co-Founder & CTO της Crowdpolicy, με θέμα τη σύνδεση των ανοικτών δεδομένων με την ανάπτυξη της ψηφιακής οικονομίας, εστιάζοντας στη μέθοδο του crowdsourcing και εφαρμογές για τον εμπλουτισμό δημόσιου περιεχομένου. Ανέλυσε μια νέα μορφή ψηφιακής οικονομίας, την "Api Economy", στην οποίο παίζουν ρόλο οι οργανισμοί που παρέχουν δεδομένα σε όλους τους κλάδους, τα mobile apps και τα δημοφιλή κοινωνικά δίκτυα, οι εταιρίες πληροφορικής που αξιοποιούν τα δεδομένα, και οι εταιρίες που παρέχουν υπηρεσίες ελεγχόμενης πρόσβασης σε δεδομένα, όπου τα επιχειρηματικά μοντέλα της κινούνται στην τομή των κύκλων του Crowdsourcing, των opendata και των big data (sensors). Ο Γ. Καραμανώλης παρουσίασε παραδείγματα εφαρμογής αυτής της οικονομίας, όπως οι πλατφόρμες Vouliwatch και synathina.gr.

Ο Γ. Καραμανώλης υπογράμμισε τον ρόλο του ΕΚΤ στο οικοσύστημα της καινοτομίας στην Ελλάδα, καθώς οι υπηρεσίες του προσφέρουν βασικές προϋποθέσεις ανάπτυξης και καινοτομίας. Ένα παράδειγμα παραγωγής αξίας από το συνδυασμό Crowdsourcing και ανοικτών δεδομένων είναι το crowdcollEKT. Πρόκειται για την πρώτη ηλεκτρονική πλατφόρμα Crowdsourcing, εξωστρέφειας και διαδραστικότητας η οποία εφαρμόζεται σε ένα πλούτο πληροφοριών και δεδομένων από βιβλιοθήκες, μουσεία, αποθετήρια έρευνας, και η οποία αναπτύσσεται από την Crowdpolicy σε συνεργασία με το ΕΚΤ.

Ανοικτά Δεδομένα και Τέχνη

Τα δεδομένα και η σχέση τους με την τέχνη και τη δημιουργικότητα ήταν το θέμα της τελευταίας εκδήλωσης του κύκλου στις 5 Μαΐου. Η τεράστια παραγωγή δεδομένων στην εποχή μας, δεν αφήνει ανεπηρέαστη και την τέχνη. Και οι καλλιτέχνες, όπως και οι επιστήμονες συχνά πλέον χρησιμοποιούν ψηφιακές τεχνολογίες, που με τη σειρά τους παράγουν δεδομένα ή εμπνέονται από τα δεδομένα για να παραγάγουν τέχνη μέσα από την οπτικοποίηση και τη δημιουργική ερμηνεία.

Οι ψηφιακές τεχνολογίες επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο παράγεται η τέχνη. Οι ψηφιακές τεχνολογίες -ιδίως όπου είναι ανοικτές, βασίζονται δηλαδή σε ανοικτό λογισμικό και παράγουν ανοικτά αποτελέσματα πάνω στα οποία μπορεί κανείς να κτίσει- μετατρέπουν την καλλιτεχνική πρακτική από ατομική σε συλλογική και συνεργατική, υποστήριξε ο Πρόδρομος Τσιαβός, υπεύθυνος της Μονάδας Διανοητικής Ιδιοκτησίας του ΕΚΤ, ο οποίος και άνοιξε την εκδήλωση.

Ο Π. Τσιαβός μίλησε για τις ελλείψεις του ισχύοντος νομικού πλαισίου το οποίο φτιάχτηκε για να προστατεύει το μεμονωμένο έργο που είναι το δημιούργημα ενός "μοναχικού καλλιτέχνη", όπως είπε χαρακτηριστικά, και δεν ανταποκρίνεται σε σύγχρονες μορφές συνεργατικών, διαδικτυακών, ψηφιακών και υβριδικών έργων, ανάμεσα στα άλλα.

Τον λόγο πήρε στη συνέχεια η Έλενα Αντωνοπούλου, αρχιτέκτων από το City Index Lab, παρουσιάζοντας την Ακτίνα, ένα υβριδικό έργο, ταυτόχρονα καλλιτεχνικό και χρηστικό, το οποίο αποτελεί μία μικρή σύνθετη εγκατάσταση στην πόλη και προσφέρει ενεργειακή αυτονομία μέσω ηλιακών πάνελς, για κάποιον που χρειάζεται να φορτίσει πχ. το κινητό ή τον υπολογιστή του. Μία πρότυπη εγκατάσταση της Ακτίνας βρίσκεται στον προαύλιο χώρο του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και οι περίοικοι το έχουν αγκαλιάσει ως σημείο συνάντησης, ανάπαυλας και εργασίας.

Τέλος, η Nότα Τσεκούρα, από το αρχιτεκτονικό γραφείο Space Under, μίλησε για τις νέες ευκαιρίες έρευνας και πειραματισμού αναφορικά με τη φόρμα και τα υλικά κατασκευής, που προκύπτουν από τις σύγχρονες τεχνολογίες όπως τα ψηφιακά προγράμματα σχεδιασμού και τους ψηφιακούς τρισδιάστατους εκτυπωτές. Εργαλεία όπως αυτά δίνουν στον αρχιτέκτονα τον έλεγχο επί της διαδικασίας κατασκευής και του τελικού αποτελέσματος και όχι μόνο επί του σχεδίου.

Ολες οι παρουσιάσεις και τα βίντεο των τριών εκδηλώσεων διατίθενται στον δικτυακό τόπο του ΕΚΤ http://media.ekt.gr, o οποίος φιλοξενεί πλούσιο πολυμεσικό υλικό (βίντεο και φωτογραφίες) που το ΕΚΤ συγκεντρώνει, τεκμηριώνει και οργανώνει στο πλαίσιο των δράσεων του.

Σημειώνεται ότι οι Μορφωτικές Εκδηλώσεις του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, που πραγματοποιούνται κάθε Τρίτη, έχουν στόχο την εξωστρέφεια του φορέα και το άνοιγμά του στην κοινωνία, με την παρουσίαση σημαντικών επιστημονικών ζητημάτων με τα οποία καταπιάνονται τα ερευνητικά ινστιτούτα του και το ΕΚΤ, με τρόπο κατανοητό στο ευρύ κοινό.

www.ekt.gr, με πληροφορίες από Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης