 |
|
Μιχάλης ΔαφέρμοςReader, Τμήμα Καθαρών Μαθηματικών και Στατιστικής, Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ Συνέντευξη |
|
|
Ο μαθηματικός Μιχάλης Δαφέρμος είναι ένας από τους πέντε νέους Έλληνες επιστήμονες που τιμήθηκαν με τα φετινά Επιστημονικά Βραβεία του Ιδρύματος Μποδοσάκη. Στη συνέντευξη που παραχώρησε στον ελληνικό κόμβο της CORDIS μιλάει για το ερευνητικό του έργο και τις δυνατότητες των μαθηματικών να ερμηνεύσουν τα φυσικά φαινόμενα, καθώς και για την πρόοδο της Ελλάδας στον τομέα της έρευνας. Υπογραμμίζει πως θα χρειαστεί μια επανάσταση στις γενικές μαθηματικές τεχνικές που υπάρχουν για τη μελέτη των διαφορικών εξισώσεων, και, πως αν πράγματι γίνει πρόοδος εκεί, θα διδαχθούμε πολλά για τις θεωρητικές προβλέψεις της γενικής σχετικότητας υπό ακραίες συνθήκες και, συνεπώς, για το κατά πόσο η θεωρία συνάδει με τις όποιες αστροφυσικές παρατηρήσεις |
|
|
Πού εστιάζει η έρευνά σας; Ποια είναι τα καινοτόμα στοιχεία της προσέγγισής σας; Η έρευνά μου επικεντρώνεται σε μαθηματικά προβλήματα της γενικής σχετικότητας. Προσπαθώ δηλαδή να καταλάβω τις προβλέψεις μιας φυσικής θεωρίας από τη σκοπιά των αυστηρών μαθηματικών, ξεκινώντας από τις βασικές εξισώσεις και αποδεικνύοντας θεωρήματα για τη συμπεριφορά των λύσεων. Σαν γενική προσέγγιση, δεν έχει τίποτε το καινοτόμο, αντιθέτως έχει ιστορία χιλιάδων χρόνων! Η καινοτομία βρίσκεται στις μαθηματικές λεπτομέρειες, στον ακριβή τρόπο που συνδυάζεται η γεωμετρία με την ανάλυση, που συνδυάζονται γενικές δομές των εξισώσεων με συγκεκριμένες γεωμετρικές ιδιότητες των λύσεων. Η μαθηματική προσέγγιση δεν είναι βέβαια η μόνη που υπάρχει για τη μελέτη της φυσικής, αλλά είναι μία που ιστορικά έφερε πολλούς καρπούς και πιστεύω ότι θα συνεχίσει να προσφέρει για πολλά χρόνια ακόμη... Το ερευνητικό σας έργο είναι κυρίως θεωρητικό. Με ποιο τρόπο τα πορίσματα της έρευνάς σας μπορούν να αξιοποιηθούν περαιτέρω στον τομέα των Φυσικών Επιστημών; Σκοπός της έρευνάς μου, όπως και γενικότερα της έρευνας στα μαθηματικά, είναι η κατανόηση και όχι η "αξιοποίηση". Η λέξη "αξιοποίηση" είναι μια λέξη που γενικά δεν αρέσει σε εμάς τους μαθηματικούς. Τώρα, πιο συγκεκριμένα, με ενδιαφέρει το πρόβλημα της ευστάθειας των μελανών οπών, καθώς και η δημιουργία και η δομή των βαρυτικών ιδιομορφιών κατά τη βαρυτική κατάρρευση. Αυτά τα προβλήματα ίσως μοιάζουν να αφορούν τους αστροφυσικούς και όχι τους μαθηματικούς. Και όμως, αυτές οι πτυχές της γενικής σχετικότητας ήρθαν στην επιφάνεια με τα μαθηματικά, όχι με την αστροφυσική παρατήρηση. Και πιστεύω ότι τα μαθηματικά έχουν πολλά ακόμα να πουν για αυτά. Ποιες θα είναι, κατά τη γνώμη σας, οι εντυπωσιακότερες εξελίξεις στον τομέα σας στο άμεσο μέλλον; Τι επιπτώσεις θα έχουν στο πώς αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο γύρω μας; Στα μαθηματικά είναι πολύ δύσκολο να προβλέψει κανείς τις μελλοντικές εξελίξεις. Τα τελευταία χρόνια η μαθηματική κοινότητα έζησε την απόδειξη της εικασίας του Πουανκαρέ, και λίγο πιο πριν, την απόδειξη του τελευταίου θεωρήματος του Φερμά. Οι αποδείξεις αυτές εντυπωσιάζουν ίσως επειδή είναι πολύ σύνθετες, δύσκολες, και περίπλοκες. Άλλες φορές όμως, σχετικά απλά μαθηματικά θεωρήματα μπορούν να φέρουν τα πάνω κάτω σ' έναν τομέα επειδή εισάγουν μια καινούργια γλώσσα που μας επιτρέπει να θέσουμε πιο σωστά τα προβλήματα. Αυτό έγινε στη θεωρία της σχετικότητας με το θεώρημα του Penrose που λέει ότι για πολύ γενικές αρχικές συνθήκες δημιουργούνται ιδιομορφίες κατά τη βαρυτική κατάρρευση. Η απόδειξη τελικά ήταν απλή, το δύσκολο ήταν να οριστεί σωστά η έννοια της ιδιομορφίας. Για τη γενική σχετικότητα, τα εύκολα μάλλον τελειώνουν εκεί όμως. Για να πάμε πιο πέρα από το θεώρημα του Penrose, πιστεύω ότι θα χρειαστεί μια επανάσταση στις γενικές μαθηματικές τεχνικές που υπάρχουν για τη μελέτη των διαφορικών εξισώσεων. Αναμφίβολα, αν πράγματι γίνει πρόοδος εκεί, θα διδαχθούμε πολλά για τις θεωρητικές προβλέψεις της γενικής σχετικότητας υπό ακραίες συνθήκες και, συνεπώς, για το κατά πόσο η θεωρία συνάδει με τις όποιες αστροφυσικές παρατηρήσεις. Ποιες είναι οι συνθήκες για έναν νέο ερευνητή στην Ελλάδα και στο εξωτερικό; Ποια βήματα νομίζετε ότι είναι αναγκαίο να γίνουν ώστε να βελτιωθούν αυτές οι συνθήκες στην Ελλάδα; Καταρχάς, θα κάνω μια μικρή ένσταση στη διατύπωση της ερώτησης. Γενικά, βρίσκω την έννοια του "εξωτερικού" σαν ενιαία οντότητα αρκετά προβληματική και παραπλανητική. Άλλες συνθήκες έχει ο ακαδημαϊκός που εργάζεται στις ΗΠΑ, στη δυτική Ευρώπη, στη Βραζιλία, στην Ινδία, στις πρώην ανατολικές χώρες, στον περσικό κόλπο, ή σε κάποιο ανερχόμενο πανεπιστήμιο της Κίνας. Θέλω να σταθώ λίγο στις διαφορές αυτές. Η παγκόσμια φύση της ακαδημαϊκής κοινότητας σου δίνει τη δυνατότητα να γνωρίσεις από κοντά πολλά διαφορετικά συστήματα και να παρακολουθήσεις από κοντά την πρόοδο μερικών και τη στασιμότητα άλλων. Ίσως έτσι μαθαίνεις να βλέπεις και την ελληνική περίπτωση, όχι σαν μια ιδιαιτερότητα, αλλά σαν ένα αρκετά διαφωτιστικό παράδειγμα του πώς εξελίσσονται τα πράγματα σε μια χώρα όταν υπάρχει μεν κοινωνική παράδοση στο να σπουδάζει η νεολαία, αλλά η κρατική διοίκηση δεν έχει ιδιαίτερο όραμα για την παιδεία και την έρευνα, ή αν έχει τέτοιο όραμα, δεν το έχει πει σε κανέναν. Βέβαια, είναι συγκινητικό να βλέπεις ότι και πάλι, σε πολύ τοπικό επίπεδο, 3-4 άτομα με μεράκι μπορούν να δημιουργήσουν (σχεδόν αποκλειστικά με δικές τους πρωτοβουλίες) μικροκλίματα όπου ανθεί το ακαδημαϊκό περιβάλλον και η έρευνα. Και σ' αυτά τα παραδείγματα βλέπεις και τη σημασία που παίζει η ύπαρξη πολύ καλών Ελλήνων φοιτητών. Δυστυχώς όμως, μακροπρόθεσμα, αυτά τα μικροκλίματα είναι ασταθή αν δεν υποστηριχθούν άνωθεν και συντονισμένα. Κάποιες χώρες έχουν κάνει τα τελευταία χρόνια μεγάλα βήματα για την υποστήριξη της ακαδημαϊκής έρευνας, και με πολύ μικρότερη εγχώρια παράδοση. Από τα παραδείγματα τέτοιων χωρών έχει πολλά να μάθει το κράτος μας αν αποφασίσει κάποτε να γίνει η ακαδημαϊκή έρευνα πραγματική προτεραιότητα, με όλες τις συνέπειες και υποχρεώσεις που φέρνει αυτό. Τι σημαίνει για εσάς, σαν νέο επιστήμονα, η βράβευσή σας από το Ίδρυμα Μποδοσάκη; Είναι φυσικά για μένα μια πολύ συγκινητική τιμή. |
|